همشهری‌آنلاین – پروانه بندپی: خیلی از ما وقتی فرد جوانی سکته مغزی یا قلبی می‌کند، با تعجب می‌گوییم او که جوان بود! یا او که ورزشکار بود! پس چرا بدون دلیل سکته کرد؟ درحالی‌که به گفته متخصصان مغز و اعصاب، هیچ سکته‌ای بی دلیل رخ نمی‌دهد. حتی در افراد جوان و ظاهر سلامت افراد نباید ما را به اشتباه بیندازد.
خوب است بدانید که سکته مغزی دومین علت شایعِ مرگ و میر در جهان و همچنین در ایران است. سالانه بیشتر از نیم میلیون نفر در ایران دچار انواع سکته‌های مغزی می‌شوند و در این میان حدود ۱۵ درصد می‌میرند. هرچند آمار دقیقی از سکته مغزی جوانان در کشور وجود ندارد اما واقعیت این است که خیلی از افرادی که سکته مغزی می‌کنند، جوان هستند.
دلیل بروز سکته مغزی در سن بالا
اما چرا جوانان دچار سکته مغزی می‌شوند؟ چرا افرادی که ظاهرا سلامت و بدون هیچ گونه بیماری هستند، سکته مغزی می‌کنند؟ دکتر گلاره بنی‌هاشم، متخصص مغز و اعصاب در گفتگو با همشهری‌آنلاین می‌گوید: وقوع سکته مغزی در سنین مختلف متفاوت است. در سنین بالاتر معمولا به این دلیل رخ می‌دهد که فرد فشار خون بالا یا دیابت مزمن دارد که آنها را خوب کنترل نکرده و بر اثر عدم کنترل این دو بیماری، سکته اتفاق افتاده است. پس یکی از دلایل آن، بیماری‌های زمینه‌ایِ کنترل‌نشده است.
این متخصص مغز و اعصاب در این باره توضیح می‌دهد: عدم کنترل بیماری‌های زمینه‌ای به مرور زمان باعث رسوب مواد تولیدکننده پلاک در عروق می‌شود که باعث گرفتگی عروق می‌شود و می‌تواند باعث کاهش خون‌رسانی به مغز و درنتیجه سکته مغزی شود.
به گفته دکتر بنی‌هاشم، دلایل دیگری هم برای وقوع سکته مغزی وجود دارد. مثل بیماری‌های قلبی. کسانی که بیماری‌های قلبی دارند، به خصوص کسانی که اختلال ریتم ضربان قلب دارند که به آن آریتمی گفته می‌شود، یا کسانی که تعویض دریچه قلب انجام داده‌اند، اگر داروهای خود را مرتب و منظم مصرف نکنند، ممکن است دچار سکته مغزی شوند.
این پزشک درباره دلیل آن توضیح می‌دهد: دلیلش بروز سکته در این افراد این است که نظم ضربان قلب در آنها به هم می‌خورد و داخل قلب لخته تشکیل می‌شود و این لخته با پمپاژ قلب به مغز فرستاده می‌شود که به این حالت می‌گویند آمبولی.
بیشتر بخوانید؛
ارتباط بیماری‌های قلبی و سکته مغزی
دکتر بنی‌هاشم می‌گوید: سکته مغزی معمولا در افراد بالای ۵۰ سال رخ می‌دهد و اگر کسی زیر ۵۰ سال سکته مغزی کند، به آن Young Adult می‌گویند و آن را “سکته در جوانان” حساب می‌کنیم. اما اختلال ریتم قلب علاوه بر سنین بالا، در سنین پایین یعنی ۱۸ تا ۵۰ سال هم اتفاق می افتد.
این متخصص مغز و اعصاب اضافه می‌کند: پس برخی بیماری‌های قلبی به خصوص بیماری‌های دریچه‌ای قلب که تشخیص داده نشده‌اند، یا فرد مبتلا به بیماری‌های دریچه‌ای قلب، داروهای خود را منظم مصرف نمی‌کنند، احتمال بروز سکته در این افراد بیشتر از دیگران است. حتی ممکن است سکته مغزی و قلبی همزمان در فرد رخ بدهد. البته شیوع خیلی بالایی ندارد ولی مواردش را داریم.
شرایط موثر در سکته مغزی
اما خیلی از افراد که سکته مغزی می‌کنند، جوان هستند و بیماری زمینه‌ای مثل فشار خون بالا و دیابت هم ندارند و سابقه بیماری قلبی هم ندارند. دلیل سکته مغزی این افراد چیست؟ دکتر بنی‌هاشم در این باره توضیح می‌دهد: ما یک بیماری داریم به نام دایسکشن عروق یا پارگی لایه‌های رگ. علت این پارگی می‌تواند بیماری‌های مختلف باشد اما شایع‌ترین دلیل آن در افراد جوان، “ضربه” است. بیشتر این ضربه‌ها هم در تصادفات رخ می‌دهد. تصادفی که باعث می‌شود فرد به جلو پرت بشود و دوباره به عقب برگردد. همچنین افرادی که طولانی‌مدت سر خود را عقب نگه می‌دارند (مثلا در سرشور آرایشگاه‌ها)، یا افرادی که گردن خود را برای رفع خستگی می‌شکنند و از آن صدا درمی‌آورند و اصطلاحا قولنج گردن خود را می‌گیرند، بیشتر در معرض سکته مغزی هستند. دلیلش این است که این موارد اگر زیاد اتفاق بیفتد، ممکن است باعث پارگی عروق گردن شود و پارگی عروق گردن می‌تواند باعث سکته مغزی در افراد جوان شود.
این متخصص مغز و اعصاب تاکید می‌کند: پس بهتر است از انجام کارهایی که نیاز دارد سر طولانی‌مدت به سمت عقب برود، خودداری شود. یا اگر مجبور شدیم سرمان را عقب نگه داریم، بعد از چند دقیقه سر را به حالت عادی برگردانیم و دوباره به سمت عقب ببریم. همچنین اگر فردی ضربه‌ای به گردنش وارد شد و بعد از مدتی دید درد گردنش عادی نیست و حتی با مسکن هم خوب نمی‌شود، حتما باید به پزشک مراجعه کند تا بررسی شود که آن مشکل و درد ناشی از عروق گردن نباشد. این مشکل در موتورسواران – به دلیل زمین خوردن و ضربه دیدن گردن – خیلی زیاد پیش می‌آید. یا افرادی که ورزش‌های رزمی می‌کنند، احتمال ضربه خوردن به گردن‌شان زیاد است.
او می‌گوید: همچنین افرادی که زیاد الکل می‌نوشند و هوشیاریشان پایین می‌آید و بعد خواب‌شان می‌برد و در حالتی می‌خوابند که سر و گردن‌شان در وضعیت مناسبی نیست، شانس بالایی برای سکته مغزی دارند.
بنی‌هاشم تاکید می‌کند: این مشکلات در همه افرادی که در شرایطِ ذکرشده قرار می‌گیرند، اتفاق نمی‌افتد و ضربه هم معمولا باید خیلی شدیدتر از حالت عادی باشد. بیشتر مواردی که ما می‌بینیم، عمدتا در تصادفات رخ می‌دهد. این طور نیست که در همه اتفاق بیفتد.
از بیماری خود بی‌خبرند!
افراد جوان چون فکر می‌کنند سکته مغزی نمی‌کنند، وقتی علائمی از آن در خود می‌بینند، معمولا آن را جدی نمی‌گیرند. این را دکتر بنی‌هاشم می‌گوید و تاکید می‌کند: درست است که شیوع سکته در جوانان نسبت به افراد بالای ۵۰ سال خیلی کمتر است اما در حد صفر هم نیست. پس اگر افراد جوان، علامتی مثل درد غیرعادی در گردن براثر ضربه داشتند، یا مثلا اگر دهان‌شان حتی برای دقایقی کوتاه کج شد، یا اگر دست‌شان لمس شد و بعد از ۱۰ دقیقه خوب شد، حتما به پزشک مراجعه کنند و فکر نکنند که گذرا بوده است.
خیلی‌ها وقوع سکته مغزی در افراد جوان را باور نمی‌کنند. چراکه او را فردی سلامت می‌دانند. اما دکتر بنی‌هاشم می‌گوید: موضوع این است که خیلی از افراد جوان، فشار خون بالا دارند و خودشان خبر ندارند و وقتی سکته رخ می‌دهد، همه تعجب می‌کنند و فکر می‌کنند او سلامت بود. درحالی‌که امکان ندارد سکته بدون دلیل رخ دهد.
به گفته این متخصص مغز و اعصاب، یک سری بیماری زمینه‌ای عروق هم باعث بروز سکته می‌شوند که باید توسط پزشک تشخیص داده شود. ما معمولا در افراد جوانی که سکته می‌کنند، کلیه‌هایشان را چک می‌کنیم. بعضی از اینها یک سری بیماری ژتیکی دارند که باعث می‌شود عروق‌شان زودتر از بقیه پاره شود یا خون‌شان نسبت به افراد دیگر زودتر و راحت‌تر لخته می‌شود. ما با آزمایش و معاینه تا حدی می‌توانیم این موضوع را تشخیص دهیم. پس اگر افراد جوان علائم موقت هم داشتند، باید حتما به پزشک مراجعه کنند و مساله را سرسری نگیرند.
