شهید حسن طهرانی‌مقدم چگونه اقتدار موشکی ایران را رقم زد؟

شهید «حسن طهرانی‌مقدم» بنیانگذار صنعت موشکی ایران ۲۱آبان۱۳۹۰ به شهادت رسید. وی نقش محوری در توسعه فناوری‌های موشکی کشور داشت. از طراحی موشک‌های بومی شهاب۱ در دهه۷۰ گرفته تا پیشرفت‌های چشمگیر در ساخت موشک‌های شهاب۳ و سیستم‌های پیچیده‌تر، تلاش‌های او موجب تقویت توان بازدارندگی ایران در برابر تهدیدات خارجی شد. دستاورد‌های سرلشکر طهرانی‌مقدم به‌ویژه در زمینه موشک‌های دوربرد و هایپرسونیک از جمله موشک «فتاح» نشان‌دهنده پیشرفت‌های چشمگیر ایران در صنعت موشکی است که کشور را به یکی از بازیگران مهم در حوزه فناوری موشکی تبدیل کرده است. 

شهید «حسن طهرانی‌مقدم» در تاریخ ۲۱آبان۱۳۹۰ در نتیجه انفجار زاغه مهمات در یکی از پایگاه‌های نظامی ایران در استان تهران به همراه تعدادی از همکارانش به شهادت رسید. این حادثه که در یکی از پایگاه‌های حساس موشکی ایران رخ داد، نه تنها یک ضایعه بزرگ برای نیرو‌های مسلح کشور بود، بلکه باعث شد ایران عزم خود را برای تقویت بیشتر توان دفاعی و موشکی خود جزم کند. شهید طهرانی‌مقدم از بنیانگذاران برنامه موشکی ایران بود که در مسئولیت‌های خود به خودکفایی نظامی ایران کمک شایانی کرد. 

 دوران کودکی و تحصیل
شهید حسن طهرانی‌مقدم در تاریخ ۲۳فروردین۱۳۳۸ در تهران به دنیا آمد. او از همان کودکی در محیطی مذهبی و فرهنگی بزرگ شد که تأثیرات عمیقی در شخصیتش گذاشت. پدرش که فردی مذهبی و فرهنگی بود، همواره در تربیت او و آموزش مسائل دینی و اخلاقی بسیار دقت می‌کرد. طهرانی‌مقدم از همان ابتدا با روحیه‌ای قوی و پیوسته به مسائل اجتماعی و دینی علاقه‌مند بود. او دوران ابتدایی را در مدارس دولتی تهران سپری کرد و در این دوران به فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی علاقه‌مند شد.

در دبیرستان نیز علاوه بر تحصیل به فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی روی آورد. حسن طهرانی‌مقدم در دوران نوجوانی به جمع‌های انقلابی پیوست و از آن زمان به طور جدی با مسائل سیاسی و اجتماعی کشور آشنا شد. او در کنار تحصیل، همواره در جلسات مذهبی و سیاسی مختلف شرکت می‌کرد و با علاقه‌مندی به سخنرانی‌های دینی و انقلابی گوش می‌داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال۱۳۵۷، طهرانی‌مقدم به عنوان یک فعال انقلابی و پرشور به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیوست. او در دوران انقلاب اسلامی و پس از آن، در تلاش برای سازماندهی نیرو‌های سپاه و کمک به تشکیل ساختار دفاعی کشور بود. 

 آغاز فعالیت‌های نظامی و حضور در جنگ تحمیلی
در ابتدای جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه ایران در ۳۱شهریور۱۳۵۹ شهید طهرانی‌مقدم به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیوست و در جبهه‌های مختلف جنگ حضور یافت. او به عنوان فرمانده توپخانه و در عملیات‌های مختلف جنگی در جبهه‌های غرب و جنوب ایران فعالیت داشت. طبق گزارش‌های رسمی، طهرانی‌مقدم در پیروزی‌های بسیاری در دوران دفاع مقدس نقش داشت و موفق شد توان دفاعی ایران را افزایش دهد. 

 اقدامات طهرانی‌مقدم در دوران دفاع مقدس
شهید حسن طهرانی‌مقدم در طول دوران دفاع مقدس (جنگ عراق علیه ایران) نقش بسیار مهمی در تقویت توان نظامی کشور ایفا کرد. در این دوران، او با کارآمدی در جبهه‌های مختلف جنگ، خصوصاً در عرصه توپخانه و موشک، تأثیرات چشمگیری گذاشت. برخی از مهم‌ترین اقدامات او در این دوره عبارتند از:

۱. فرماندهی در عملیات‌ها: طهرانی‌مقدم به عنوان فرمانده توپخانه در بسیاری از عملیات‌ها حضور داشت و نقشی مؤثر در هماهنگی و اجرای موفقیت‌آمیز عملیات‌ها ایفا کرد. یکی از برجسته‌ترین اقدامات او در این دوره، حضور در عملیات‌های غرب و جنوب کشور بود که در آنها توانسته بود توپخانه ایران را به شدت تقویت کند. 

۲. ساخت و توسعه سلاح‌های بومی: در دوران جنگ ایران و عراق، با توجه به تحریم‌های نظامی، طهرانی‌مقدم از همان ابتدای جنگ به دنبال خودکفایی در تجهیزات نظامی بود. در این راستا، او و تیمش در سپاه پاسداران توانستند فناوری‌هایی را برای ساخت سلاح‌های بومی به کار گیرند. ساخت راکت‌ها و موشک‌هایی که به طور مستقل در ایران طراحی و تولید می‌شدند، از جمله مهم‌ترین دستاورد‌های او بود. 

۳. پشتیبانی از جبهه‌های جنگ با سلاح‌های جدید: در طول جنگ، به دلیل محدودیت‌های موجود در تأمین تسلیحات خارجی، طهرانی‌مقدم با همراهی گروه‌های مختلف فنی سپاه، اقدام به طراحی و تولید سلاح‌هایی کرد که امکان بهره‌برداری مؤثرتر در جنگ را فراهم می‌کرد. این سلاح‌ها علاوه بر آنکه به تقویت نیروی دفاعی ایران کمک می‌کرد، توانست تأثیر زیادی بر روند عملیات‌های مختلف جنگ بگذارد. 

۴. فرماندهی در عملیات‌های حساس: طهرانی‌مقدم در عملیات‌هایی نظیر «بازی‌دراز» و «فتح‌المبین» حضور داشت. در این عملیات‌ها، او علاوه بر توانایی‌های نظامی خود، با تدابیر مؤثر در زمینه استفاده از توپخانه و موشک، توانست نقش محوری در شکست دشمن ایفا کند. موفقیت در این عملیات‌ها به دلیل ابتکار‌های او در استفاده از تکنولوژی‌های جدید و روش‌های نوین در جنگ بود. 

۵. توسعه سیستم‌های ضدهوایی: یکی از اقدامات مهم طهرانی‌مقدم در دوران جنگ، توسعه سیستم‌های موشکی ضدهوایی برای مقابله با حملات هوایی عراق بود. او در طراحی و پیاده‌سازی این سیستم‌ها نقش اساسی داشت و توانست نیرو‌های هوایی ایران را در برابر تهدیدات دشمن تقویت کند. 

 بنیانگذاری نیروی موشکی سپاه
پس از پایان جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه ایران، شهید طهرانی‌مقدم متوجه ضرورت توسعه سامانه‌های موشکی برای تقویت توان دفاعی ایران شد. این امر به خصوص با توجه به تحریم‌های تسلیحاتی و نیاز به خودکفایی در تجهیزات نظامی، بسیار ضروری به نظر می‌رسید. در اوایل دهه۱۹۹۰میلادی (دهه۷۰شمسی) به عنوان فرمانده بخش‌های موشکی سپاه، طهرانی‌مقدم تیم‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای را برای ساخت موشک‌های بومی شکل داد. نخستین پروژه موشکی ایران «موشک شهاب۱» بود که در اوایل دهه ۲۰۰۰میلادی به تولید انبوه رسید. 

شهاب ۱: «موشک شهاب۱ اولین موشک بالستیک ایران» بود که از سوی مهندسان ایرانی و با استفاده از فناوری‌های بومی ساخته شد. این موشک دارای بردی حدود ۳۰۰کیلومتر بود و می‌توانست اهداف را با دقت نسبی هدف قرار دهد. ساخت این موشک در سال۱۹۹۸میلادی آغاز شد و پس از مدت کوتاهی در اختیار نیرو‌های مسلح قرار گرفت. 

شهاب۲: موشک شهاب۲ به عنوان نسخه ارتقایافته از شهاب۱، دارای برد ۵۰۰کیلومتر بود و به ایران این امکان را داد اهدافی که در فاصله بیشتری از مرز‌های خود هستند، هدف قرار دهد. این پروژه در دهه۲۰۰۰میلادی و با همکاری متخصصان داخلی به اتمام رسید و از آن زمان به عنوان یکی از ستون‌های اصلی توان موشکی کشور شناخته شد. پس از شهاب۲، پروژه‌های مهمی تحت هدایت شهید طهرانی‌مقدم در حوزه موشکی آغاز شد که تأثیر بسیاری بر ارتقای توان دفاعی ایران داشت. برخی از این دستاورد‌ها عبارتند از:

شهاب۳: موشک شهاب۳ با برد هزارو ۳۰۰ کیلومتر در سال۲۰۰۲میلادی وارد خدمت شد و توانست تهدیدات منطقه‌ای را به خوبی پاسخ دهد. 

سجیل: این موشک با برد ۲ هزارو ۵۰۰ کیلومتر و قابلیت حمل کلاهک‌های سنگین‌تر، اولین موشک سوخت جامد ایران بود و به شدت در ارتقای قدرت بازدارندگی کشور مؤثر بود. 
قدر: موشک قدر که از موشک‌های دیگر با برد بیشتر و دقت بالاتر توسعه یافته، در راستای پیشرفت‌های موشکی کشور قرار داشت. 

 ادامه راه شهید حسن طهرانی‌مقدم
شهید حسن طهرانی‌مقدم ۲۱ آبان۱۳۹۰به شهادت رسید، با این حال دستاورد‌های او و تأثیرات فعالیت‌هایش همچنان ادامه پیدا کرد، به نحوی که ایران به سرعت توانست برنامه موشکی خود را ادامه دهد و موفقیت‌های چشمگیری را در این حوزه به دست آورد. به دنبال اقدامات اولیه‌ای که شهید طهرانی‌مقدم در توسعه موشک‌های بومی مانند شهاب و قدر داشت، نیرو‌های متخصص ایران با توسعه موشک‌های پیشرفته‌تر، توانستند سامانه‌های موشکی با برد بلند و دقت بالا تولید کنند. 

۱. ارتقای موشک‌های شهاب: یکی از دستاورد‌های مهم پس از شهادت شهید طهرانی‌مقدم، تکمیل و ارتقای موشک‌های شهاب بود. شهاب۳ که بردی حدود ۲ هزارکیلومتر داشت، ایران را قادر ساخت تهدیدات احتمالی را از فاصله دور دفع کند. این موشک‌ها به دلیل قابلیت‌های بالای خود در دقت و توان حمل کلاهک‌های سنگین، به یک تهدید جدی برای دشمنان ایران تبدیل شدند. 

۲. موشک زمین به زمین «سجیل»: موشک سجیل که به‌طور ویژه برای مقابله با اهداف دشمن در مسافت‌های زیاد طراحی شده بود، با بهره‌گیری از فناوری‌های جدیدتر در زمینه سوخت جامد، از سال۲۰۱۰ وارد خدمت شد. این موشک که به طور عمده از سوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طراحی و تولید شد، به دلیل قابلیت پرتاب از سکوی زمینی و برد بلند خود، یکی از مهم‌ترین ابزار‌های دفاعی ایران در برابر تهدیدات منطقه‌ای محسوب می‌شود. 

۳. موشک‌های «خرمشهر»: موشک‌های خرمشهر با بردی بیش‌از ۲ هزارکیلومتر و قابلیت حمل کلاهک‌های مختلف، یکی از پیشرفته‌ترین دستاورد‌های موشکی ایران به شمار می‌روند. این موشک‌ها در سال‌های پس از شهادت طهرانی‌مقدم به ویژه در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ با ارتقا‌هایی همراه بودند. 

۴. موشک‌های هایپرسونیک «فتاح»: موشک فتاح که یکی از جدیدترین دستاورد‌های ایران است، از سرعت‌های هایپرسونیک برای حمل کلاهک‌های مختلف استفاده می‌کند. این موشک که در سال۲۰۱۹ به صورت رسمی آزمایش شد، در حال حاضر در دست توسعه است و قادر به رسیدن به اهداف در عمق خاک دشمن با سرعت‌های بالاتر از پنج‌ماخ (پنج برابر سرعت صوت) است. 

 آغاز خودکفایی پهپادی با شهید طهرانی‌مقدم
یکی دیگر از اقدامات مهم شهید طهرانی‌مقدم، توجه به فناوری پهپادی (پرنده‌های هدایت‌پذیر) بود. جمهوری اسلامی ایران که تحت تحریم‌های شدید نظامی قرار داشت، توانست با سرمایه‌گذاری در این حوزه به یکی از کشور‌های پیشرفته در زمینه تولید پهپاد‌های نظامی تبدیل شود. یکی از بزرگ‌ترین دستاورد‌های ایران در این زمینه، تولید و توسعه پهپاد‌هایی با قابلیت‌های شناسایی، رزمی و تهاجمی است.

ایران برای اولین‌بار پهپاد‌های خود را در اواسط جنگ تحمیلی وارد خدمت کرد، اما این روند پس از مجاهدت‌های شهید طهرانی‌مقدم به سرعت پیشرفت کرد. 
پهپاد‌های «شاهد»: پهپاد‌های شاهد که یکی‌از مهم‌ترین دستاورد‌های پهپادی ایران هستند، از دهه۲۰۱۰ تاکنون در عرصه‌های مختلف عملیاتی به کار گرفته شده‌اند. این پهپاد‌ها در زمینه‌های شناسایی، ضربه‌زنی و حتی استفاده در عملیات‌های ویژه نقش اساسی دارند. شاهد۱۲، شاهد۱۳ و شاهد۱۴ از جمله نسل‌های پیشرفته پهپاد‌های ایران هستند که توانسته‌اند به طور مستقل تولید شوند. 

پهپاد‌های رزمی: پهپاد‌های رزمی ایران مانند «مهاجر» و «نصر» نیز برای انجام عملیات‌های تهاجمی به کار می‌روند. این پهپاد‌ها قادر به حمل انواع مختلفی از بمب‌ها و موشک‌ها هستند و توانایی حمله به اهداف زمینی و هوایی را دارند. ایران همچنین در سال‌های اخیر پهپاد‌های مسلح خود را توسعه داده است که توانسته‌اند در عملیات‌های نظامی مختلف در منطقه، از جمله در سوریه و عراق، به طور مؤثری به کار گرفته شوند. 

پهپاد‌های دوربرد و شناسایی: پهپاد‌های «ابابیل» و «فطرس» نیز در دسته پهپاد‌های دوربرد و شناسایی ایران قرار دارند. این پهپاد‌ها قادر به انجام مأموریت‌های شناسایی در فاصله‌های دور از مرز‌های ایران هستند. «فطرس» به عنوان یک پهپاد شناسایی با برد بسیار بالا، از ویژگی‌های پیشرفته‌ای برخوردار است که در عملیات‌های نظارتی و شناسایی از آن استفاده می‌شود. پهپاد‌های ایران در سال‌های اخیر توانسته‌اند در جنگ‌های سوریه و عراق به عنوان یک ابزار راهبردی مؤثر عمل کنند. استفاده از این پهپاد‌ها در جنگ‌های غیرمتعارف و علیه گروه‌های تروریستی مانند داعش، ایران را به یکی از پیشگامان این عرصه تبدیل کرده است. 

دستاورد‌های «شهید حسن طهرانی‌مقدم» همچنان در برنامه‌های موشکی ایران و در حوزه امنیت ملی آن تأثیرگذار است، به گونه‌ای که این پیشرفت‌های موشکی، علاوه بر تقویت توان دفاعی ایران، نقش مهمی در تقویت بازدارندگی منطقه‌ای دارد. این موشک‌ها به ویژه در مواجهه با تهدیدات رژیم غاصب اسرائیل و دیگر کشور‌های غربی به ایران این امکان را می‌دهند نقش خود را در معادلات امنیتی غرب آسیا به طور مؤثری ایفا کند. ایران از طریق توسعه و تقویت توان دفاعی و موشکی خود توانسته است امنیت ملی خود را در برابر تهدیدات خارجی تقویت کند و موقعیت خود را در معادلات سیاسی و نظامی خاورمیانه ارتقا بخشد.

منبع: ایسنا