ظرفیت بالای ایران در راهگذر‌های بین‌المللی؛ فرصتی که نباید بسوزد

در میز اقتصاد امروز، به بررسی موضوع فرصت‌ها و ظرفیت‌های ایران در راهگذ‌های بین‌المللی پرداخته شد. 

موقعیت جغرافیایی ایران در غرب آسیا محل اتصال سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا محسوب می‌شود و این مزیت اقتصادی ویژه‌ای را در اختیار کشور قرار می‌دهد که می‌توان با استفاده از آن به ترانزیت انواع کالا و ارائه خدمات پرداخت و سهم ایران را از مبادلات اقتصادی منطقه‌ای و جهانی افزایش داد. 

دیروز، رئیس‌جمهور دستوری را برای سرعت بخشیدن به تکمیل راهگذر‌های مواصلاتی منطقه با همکاری شرکای بین‌المللی صادر کرد. 

محمد صادق قنادزاده، معاون سازمان توسعه تجارت درمورد اهمیت کریدور‌ها در نظام بین‌الملل بیان کرد: در حال حاضر، در نظام بین‌الملل، کریدور‌ها اهمیت بسیار ویژه‌ای پیدا کرده‌اند؛ به طوری‌که در مجامع تخصصی بحث بر این است که عصر حاضر، عصر کریدورهاست یا حتی بعضاً گفته می‌شود جنگ حال حاضر و آینده دنیا، جنگ کریدور‌ها خواهد بود و توفق یک کریدور بر کریدور دیگر باعث می‌شود نقش یک کشور در نظام تصمیم‌گیری بین‌الملل تغییر کند. 

قنادزاده تصریح کرد: موضوع کریدور‌ها صرفاً ترانزیت کالا نیست و اگرچه در مقطعی بحث ترانزیت بود ولی از یک جایی به بعد کریدور‌های تجاری و در یک سطح بالاتر، کریدور‌های اقتصادی مطرح شدند و الان، کریدور‌های توسعه‌ای را مطرح می‌کنند. به این معنا که کشور‌ها در راهبرد توسعه‌ی خودشان نقش خود در کریدور‌ها را تعریف می‌کنند و این باعث می‌شود تقابل‌های جدی با هم داشته باشند و به همین دلیل، در این روز‌ها ده‌ها عنوان کریدوری را می‌شنویم. چون وقتی یک کشور و اقتصادی در مسیر کریدور قرار می‌گیرند یک مجموعه‌ای از منافع اقتصادی، سیاسی، امنیتی با خودشان به همراه دارند و یک امنیت پایداری برای آنها شکل می‌گیرد و کشور‌های دیگر بیشتر از آن کشور محافظت می‌کنند و علتش این است که مسیر امن حمل و نقل و ترانزیت کالا نباید در دنیا به هم بخورد و از منظر اقتصادی، کسب و کار‌های متعددی پیرامون کریدور‌ها شکل می‌گیرند و اگر یک زمانی می‌گفتند شهر‌ها یا شهرنشینی در اطراف رودخانه‌ها شکل گرفته است ولی الان، اقتصاد‌ها پیرامون کریدور‌ها هستند.

معاون سازمان توسعه تجارت درمورد اهمیت کریدور‌ها در نظام بین‌الملل اظهار کرد: از همه مناظر اقتصادی، سیاسی، امنیتی و حتی فرهنگی باید کریدور‌ها را بسیار مهم قلمداد کرد و به همین دلیل، اقتصاد‌های بزرگ دنیا در این زمینه فعال شده‌اند و همه تلاش می‌کنند مسیر‌های کریدوری را به نحوی از سمت خود عبور دهند یا به سمت خود سوق دهند. 

در ادامه، علی باقر نعمتی کارشناس اقتصاد بین‌الملل درمورد ظرفیت‌های کشور گفت: تحول بنیادینی در اقتصاد جهانی به واسطه‌ی رشد اقتصادی در آسیا ایجاد شده است که مبادلات اقتصاد دنیا سه مقطع مهم را پشت سر گذاشته است و در مقطعی، آسیا محور اقتصاد دنیا و محل تولید اقتصاد جهانی بود و ایران نقطه اتصال این ارتباط برای بازار مصرف در خاورمیانه و آفریقا و اروپا محسوب می‌شد و زیرساخت‌هایی که در کاروانسرا‌ها و مسیر‌های مختلف وجود دارند بازمانده از آن دوران هستند. 

کارشناس اقتصاد بین‌الملل تصریح کرد: بعد از انقلاب صنعتی، اقتصاد جهان از آسیا و مناطق دیگر به سمت یورو آتلانتیک منتقل شد و نقش کریدوری و حمل و نقل ایران ضعیف شد و مزیت‌های ایران به نفت و… محدود شد. اما با جا به جایی که در اقتصاد دنیا روی داد و بعد از جنگ جهانی دوم، آسیا محوریتی در تولید دنیا پیدا کرد و کشور‌های آسیایی سهم بالایی از اقتصاد جهانی پیدا کردند به طور مجدد، این جایگاه و نقش ژئوپلیتیک و کریدوری ایران و کل منطقه برجسته شد و تا قبل از آن، شاهد این موضوع نبودیم.

او گفت: الان، غیر از ایران و کشور‌های همسایه، در جا‌های دیگر شاهد این موقعیت نیستیم و این که می‌بینیم بنادر مهم جهانی پیرامون ما هستند و شکل‌گیری کریدور‌های ریلی ناشی از این موضوع هستند. چون در حال حاضر، بر اساس شاخص PPP (قدرت خرید)، آسیا سهم حدود ۵۵ درصد از اقتصاد دنیا از تولید ناخالص جهانی را به خود اختصاص داده و این باعث شده است که ایران یک موقعیت منحصر بفردی در زمینه کریدوری شرق و غرب و شمال و جنوب پیدا کند که قبلاً این‌طور نبوده است. 

در ادامه، قنادزاده تصریح کرد: این که موقعیت ایران یک موقعیت ویژه و ممتازی در نقشه ژئوپلیتیک دنیاست حرف درستی است و دیکته جغرافیا تحمیل کرده است که ایران یک نقش کلیدی در روند تحولات خاورمیانه بزرگ و اوراسیا بازی کند و این نشان می‌دهد همه تحلیلگران معتقد هستند که ایران از لحاظ موقعیت جغرافیایی در موقعیت ممتازی قرار گرفته است ولی نباید فراموش کنیم که قابل جایگزین هم، هستیم. یعنی این طور نیست که اگر از این فرصت‌ها به موقع و به درستی استفاده نکنیم تا ابد این جایگاه حفظ خواهد شد. زیرا همین تحولات و تحرکاتی که در دنیا می‌بینیم و راهگذر‌های جایگزینی که مطرح می‌شوند و زیاد هستند به این خاطر است که تکاپویی در دنیا ایجاد شده است برای این که یک سری راهگذر‌های جایگزین و یا موازی در کنار ایران ایجاد کنند و نشان‌دهنده این است که منتظر ما نخواهند ماند.

قنادزاده تصریح کرد: اساساً اولویت در ترانزیت بین‌المللی دریاست و دلیلش صرفه اقتصادی که دارد و کریدور‌ها برای ایجاد سه مزیت به وجود می‌آیند که یکی، مزیت اقتصادی و دیگری، زمان و سومین مزیت، هزینه تمام‌شده است و دریا پایین‌ترین هزینه را دارد و خشکی‌ها راه اتصال این مسیر‌های دریایی به سمت یکدیگر هستند و ایران از لحاظ خشکی در موقعیتی قرار دارد که به مسیر‌های مختلفی راه دارد و خشکی باید مزیت‌هایی داشته باشد که بندر و جاده (مسیر‌های مواصلاتی) دو مزیت آن به شمار می‌آیند و باید به سرعت در این دو حوزه به تکمیل زیرساخت‌ها بپردازیم و باید ظرفیت زیادی ایجاد کنیم تا بتوانیم از این راهگذر حداکثر بهره‌برداری را داشته باشیم و شاید الان، خیلی نقش خودمان را در این زمینه جدی نگرفته‌ایم و شاید خیلی به فرصت‌ها توجه ویژه‌ای نداریم و باید سرمایه‌گذاری‌های زیادی صورت بگیرد و جذب سرمایه‌گذاری خارجی خوبی اتفاق بیفتد و طرح‌ها را سرعت ببخشیم و در این میان، حلقه‌های مفقوده‌ای داریم که باعث می‌شوند کریدوری از کارکرد بیفتد و باید به سرعت اینها را تعریف کرده و تکمیل کنیم. 

در ادامه، نعمتی گفت: در طول چند سال اخیر، در کلام، کریدور‌ها به یک ضرورت باز تعریف می‌شوند و در آمار، از حمل و نقل ریلی که بین چین و اروپا اتفاق می‌افتد بیش از ۱۷ هزار قطار، نزدیک به دو میلیون کانتینر را از چین به اروپا و متقابل را از مسیر تمام ریلی جا به جا کرده‌اند و شاید از این مقدار، سهم ما یک درصد بوده است در حالی که در نقشه کریدور‌ها مسیر ایران به عنوان یکی از مسیر‌های نزدیک و کوتاه پیشنهاد می‌شود ولی در عمل سهم کمی پیدا کرده‌ایم و دلایل زیادی برای این منظور وجود دارند که بیشتر آنها داخلی است و کمبود‌های زیرساختی در پایانه‌های مرزی از حیث امکانات لازم را داریم. 

قنادزاده گفت: موضوعات زیرساختی و داخلی بیشتر از تحریم‌ها آزاردهنده هستند که می‌توان به کمبود واگن، کانتینر‌های یخچال‌دار، توسعه زیرساخت‌ها و… اشاره کرد و باید درمورد استانداردها، گمرکاتمان و دیجیتال کردن مباحث گمرکی و ترانزیتی اقدامات ویژه‌ای انجام دهیم و هنوز با کشور‌های مسیر به طور کامل همسان نکرده‌ایم و اگر روی کریدور‌ها تمرکز صورت بگیرد خود به خود مسیر ترانزیت کالا به سمت ما جریان پیدا خواهد کرد و ما از نظر طول مسیر و زمان و هزینه مزیت داریم و بقیه حلقه‌های مفقوده با سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی مرتفع خواهند شد.

نعمتی افزود: آسیا در ابتدای جهش اقتصادی است و کمتر از سه دهه است که آسیا جهش اقتصادی خود را شروع کرده است؛ بنابراین در آینده به مراتب ظرفیت‌های بیشتری را پیش رو داریم و در این خصوص، سواحل مکران و بندر چابهار از ظرفیت‌های بسیار منحصربه‌فردی برخوردار هستند و فکر می‌کنم اگر این موضوع به عنوان اولویت در دستور کار دولت قرار بگیرد و عزم جدی به عنوان یک الزام اقتصادی و سپس، سیاسی- امنیتی برای آن داشته باشد، می‌تواند با کمترین چالش و براحتی این زیرساخت‌ها را توسعه دهد.