زندگینامه صائب تبریزی + بیوگرافی، مجموعه آثار و اشعار

ایلنا: زندگینامه صائب تبریزی + بیوگرافی، مجموعه آثار و اشعار.

صائب تبریزی کیست؟

میرزا محمد علی صائب تبریزی در سال ۱۰۰۰ هجری در تبریز متولد شد. البته برخی مورخان زادگاهش را اصفهان می‌دانند. او در خانواده‌ای متمکن زندگی می‌کرد و پدرش از تاجران سرشناس زمان صفویه بود. در سال ۱۰۱۲ وقتی شاه عباس قلعه تبریز را محاصره می‌کند،  خانواده او همراه هزاران خانواده دیگر به دستور شاه عباس اول، از تبریز به اصفهان می‌روند و در محله عباس‌آباد اصفهان ساکن می‌شوند.

زندگی‌نامه صائب تبریزی

صائب در اصفهان به تحصیل علوم مختلف پرداخت. او در ابتدای جوانی به سفر حج می‌رود و پس از آن خود را برای زیارت امام رضا (ع) به مشهد می‌رساند. پس از بازگشت به اصفهان در سال ۱۰۳۴ هجری، برای کشف جهان ناشناخته‌ای که در انتظارش بود، ابتدا به هندوستان و سپس به به هرات و کابل رفت. خواجه احسن الله معروف به «ظفر خان» حاکم وقت کابل که خود فردی اهل ادب و علاقه‌مند به شعر بود، از حضور صائب در این شهر استقبال کرد و صائب خیلی زود از مقربین دربار او شد. صائب در سال ۱۰۴۲ مجددا به اصفهان برمی‌گردد و در آن زمان شاه عباس دوم صفوی، او را در مقام ملک الشعرایی به رسمیت می‌شناسد.

۱۰ تیر ماه را روز بزرگداشت این شاعر نام‌گذاری کرده‌اند. جالب است بدانید او پس از حافظ، تنها شاعری است که طریقه‌ای یکتا و مستقل را برای خودش انتخاب کرده و از سبک شعر‌سرایی منحصربه فردی برخوردار است. بسیاری از کارشناسان او را بنیان‌گذار سبک هندی در ادبیات فارسی می‌دانند.

صائب تبریزی از جمله شاعرانی است که پس از مدتی فعالیت، اشعارش نه‌تنها در ایران، بلکه در امپراتوری‌های عثمانی و هندوستان نیز با استقبال خوبی مواجه شد. طرفداران او از جاهای مختلف، سوار و پیاده، به ملاقات او می‌آمدند. در تذکره‌های مختلفی همچون سرو آزاد، قصص خاقانی، نصر آبادی و کلمات الشعرا این شاعر نامی مورد تحسین و تمجید قرار گرفته است.

ویژگی‌های اخلاقی

صائب تبریزی انسانی دین‌دار بود و مذهب شیعه دوازده امامی داشت. نزدیکان صائب نیز او را فردی متواضع و فروتن و بی‌آزار می‌دانستند و خوش برخوردی او باعث شده بود بتواند نظر افراد زیادی را جلب کند.

آثار صائب تبریزی

صائب اشعار بسیاری سروده است؛ به‌گونه‌ای که او بعدها به‌عنوان شاعری کثیر الشعر شناخته شد. طبق گفته کارشناسان او درمجموع بین ۶۰ هزار تا ۱۲۰ هزار بیت شعر سروده است. اکثر اشعار صائب تبریزی در قالب غزل سروده شده‌اند؛ اما او حدود چهار هزار بیت در قالب‌ قصیده، یک مثنوی کوتاه و البته ناقص به نام «قندهار نامه» و چند قطعه نیز سروده است.  همچنین ۱۷ غزل به زبان ترکی در آثار صائب دیده می‌شود.

دیوان غزلیات صائب تبریزی  ۱۸۰ شعر دارد که توسط آقای علی مصطفوی جمع‌آوری و تدوین شده‌اند.

اشعار صائب تبریزی

زندگینامه صائب تبریزی + بیوگرافی، مجموعه آثار و اشعار

عنصر خیال در اشعار صائب تبریزی به‌وفور دیده می‌شود و او از تشبیه، استعاره، تمثیل و کنایه بسیار هنرمندانه در آثارش استفاده می‌کند. در ادامه یکی از غزل‌های مشهور صائب تبریزی را برایتان آورده‌ایم:

یا رب از دل مشرق نور هدایت کن مرا

از فروغ عشق، خورشید قیامت کن مرا

تا به کی گرد خجالت زنده در خاکم کند؟

شسته رو چون گوهر از باران رحمت کن مرا

خانه‌آرایی نمی‌آید ز من همچون حباب

موج بی‌پروای دریای حقیقت کن مرا

استخوانم سرمه شد از کوچه گردیهای حرص

خانه دار گوشه چشم قناعت کن مرا

چند باشد شمع من بازیچه دست فنا؟

زنده جاوید از دست حمایت کن مرا

خشک بر جا مانده‌ام چون گوهر از افسردگی

آتشین رفتار چون اشک ندامت کن مرا

گرچه در صحبت همان در گوشه تنهاییم

از فراموشان امن آباد عزلت کن مرا

از خیالت در دل شبها اگر غافل شوم

تا قیامت سنگسار از خواب غفلت کن مرا

در خرابیهاست، چون چشم بتان، تعمیر من

مرحمت فرما، ز ویرانی عمارت کن مرا

از فضولیهای خود صائب خجالت می‌کشم

من که باشم تا کنم تلقین که رحمت کن مرا؟

آرامگاه صائب تبریزی کجاست؟

صائب بعد از ۸۰ سال زندگی پر بار در سال ۱۰۸۰ هجری قمری درگذشت. آرامگاه صائب تبریزی امروزه یکی از جاهای دیدنی اصفهان است و در جاهای مختلف این بنا می‌توان اشعار او را دید.

این آرامگاه در خیابان صائب و داخل باغ تکیه قرار گرفته است. طراحی نقشه این بنا را «حسین معارفی» برعهده داشته و ساختمان آرامگاه در سال ۱۳۴۶ تکمیل شده است. همچنین در ساخت این آرامگاه از معماری دوران صفویه الهام گرفته شده است.

روز بزرگداشت صائب تبریزی در تقویم سال ۱۴۰۳ چه روزی است؟

میرزا محمّدعلی صائب تبریزی بزرگ‌ترین غزل‌سرای سده یازدهم هجری و نامدارترین شاعر زمان صفویه بود. دهم تیر ماه، روز بزرگداشت صائب تبریزی است.

تاریخ دقیق روز بزرگداشت صائب تبریزی در تقویم شمسی برابر است با :

۱۴۰۳/۰۴/۱۰

یکشنبه – ۱۰ تیر ۱۴۰۳

تاریخ دقیق روز بزرگداشت صائب تبریزی در تقویم قمری برابر است با :

۱۴۴۵/۱۲/۲۳

الأحد‬ – ۲۳ ذوالحجه ۱۴۴۵

تاریخ دقیق روز بزرگداشت صائب تبریزی در تقویم میلادی برابر است با :

۲۰۲۴-۰۶-۳۰

میرزا محمدعلی صائب تبریزی، متخلص به صائب را می‌توان از سرمایه‌های شهر اصفهان به حساب آورد. وی در شعر پایه‌گذار سبک اصفهانی‌ است. تأثیرگذاری وی در شعر فارسی چنان است که هنوز نیز در انجمن‌های شعری، که در گوشه و کنار این شهر تاریخی تشکیل می‌شود، سبک وی همچنان صدرنشینِ محفل بسیاری از شاعران است؛ به شیوه‌ وی مضمون‌های نو می‌آفرینند و آرایه‌هایی همچون اسلوب معادله را زیورِ عروسِ شعر خویش می‌سازند.

تاریخچه روز بزرگداشت صائب

شهرت جهانی میرزا محمدعلی صائب تبریزی باعث شده که در حال حاضر کمتر کسی باشد که صائب تبریزی را نشناسد؛ مردی که او را خلاق‌المضامین می‌خوانند و به سبب تعدد شعرها و عمق دانسته‌هایش شهرتی جهانی پیدا کرده‌است؛ او به سبب ارادت و توجه خاص به اشعار حافظ و سعدی زبانزد عام و خاص شده و بارگاه وی در اصفهان، پذیرای خیل عظیم جوانانی شده که همه ساله برای بازدید از علم و هنر اصفهان راهی این خطه می‌شوند.

سید محمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دهم، به نامگذاری روز بزرگداشت صائب تبریزی در تقویم رسمی کشور اقدام نمود؛ بر اساس مصوبه شورای فرهنگ عمومی کشور که با حضور اعضا در تیرماه سال ۹۲ برگزار شد، روز دهم تیر به عنوان «روز صائب تبریزی» نامگذاری شد. از آن پس هر ساله بزرگداشتی به منظور بررسی ابعاد شخصیتی و سبک شعری وی برگزار می‌شود.

تعریفی از روز بزرگداشت صائب

«میرزا محمدعلی صائب تبریزی» در حدود سال ۱۰۰۰ هجری قمری در تبریز زاده شد. پدر او تاجر بود و به‌ دستور شاه‌عباس اول از تبریز کوچ کرد و در محله‌ عباس‌آباد اصفهان ساکن شد. محمدعلی در این شهر به آموختن علم پرداخت. او در سال ۱۰۳۴ هجری قمری به هندوستان رفت و در سال ۱۰۴۲ هجری قمری به ایران بازگشت و در اصفهان ماندگار شد. در این دوران شاه‌عباس دوم به او مقام «ملک‌الشعرائی» داد. آثارش به‌ جز سه – چهار هزار بیت قصیده، یک مثنوی کوتاه و ناقص به نام «قندهارنامه» و سه قطعه، همه غزل هستند. او ۱۷ غزل نیز به ترکی سرود و سبکی را به کمال رساند که چند سده پس از آن، «سبک هندی» نامیده شد. صائب را «چامه‌سرای» تک‌بیت‌ها نیز گفته‌اند.

او حدود ۸۰ سال زندگی کرد و حدود سال ۱۰۸۱ هجری قمری در اصفهان دیده از جهان فرو بست. بیش از ۳۴۰ سال پیش،‌ در محله‌ «لنبان» در اصفهان، در باغچه‌ای بزرگ و در خیابانی که امروزه به نام «صائب» آشناست، صائب تبریزی به خاک سپرده شد؛ اما در حال حاضر این آرامگاه چندان وضعیت مناسبی ندشته و رو به تخریب است. سنگ مزار صائب یک قطعه سنگ مرمر یکپارچه‌ یزدی بوده که سنگ مزار قدیمی را در میانش جاسازی کرده‌اند. سنگ اصلی مزار که کتیبه‌ای دارای یک مطلع و یک غزل به خط یک خوشنویس دوره‌ صفوی دارد، به دو نیم شده‌است. شاید سرنوشت صائب تبریزی نیز همین بیتی بوده که روی سنگ مزارش نوشته شده‌است:

محو کی از صفحه دل‌ها شود آثار من

من همان ذوقم که می‌یابند از گفتار من

سبک و شیوهٔ صائب

صائب تبریزی سبکی را به کمال رساند که چند سده پس از او سبک هندی نامیده شد. او اسلوب معادله یا «مدعا مثل» را بیش از دیگر شاعران هم‌عصرش به کار برده‌است. نازکی خیال و لطافت اندیشه و مضمون سازی‌های ظریف و معنی‌های بیگانه و باریک در شعر وی دیده می‌شود. ابیات غزل وی استقلال معنایی داشته و در یک غزل از چندین موضوع سخن گفته‌است. همچنین صائب را شاعر تک‌بیت‌ها نیز گفته‌اند. اشعار زیر از بیت‌های مشهور اوست.

هدف از برگزاری روز بزرگداشت صائب

با برگزاری مراسم بزرگداشت شاعران، یاد و ارزش این سرمایه‌های ادب و هنر در میان مکاتب ادبی زنده خواهد شد. همچنین بزرگداشت شاعران و نویسندگان، سبب زنده نگه‌داشتن فرهنگ و ادبیات فارسی می‌شود.