عباس مختاری، کارشناس ارشد حقوق بین الملل: در عصر کنونی، تحولات در عرصه روابط بین‌الملل پرسرعت و چشمگیر است و این تحولات، بعضاً موجب ایجاد و تشدید تنش‌ها و تخاصمت منطقه‌ای و بین‌المللی میشود.
وفق ماده ۲۴ منشور ملل متحد، شورای امنیت، مسئولیت حفظ صلح امنیت بین‌المللی را برعهده دارد، و می‌تواند دراین‌خصوص تأثیر گذار باشد.
لکن در بسیاری از مخاصمات به علت نقش‌آفرینی یکی از اعضای دائم شورای امنیت از یک سو به سبب نقص در ساختار سازمان ملل از سوی دیگر، موجب آن میشود تا شورا در انجام وظایف خود، مواجه با تعلل یا عدم تصمیم‌گیری گردد.
ساختار قدرت در سیستم ملل متحد به‌گونه‌ای نامتعادل طراحی شده است.
مجمع‌عمومی متشکل از کشور‌ها با ۱۹۵ عضو (در حال حاضر) می‌باشد و همه اعضا از رای مساوی برخوردارند ودر بسیاری از مسائل بین‌المللی با اکثریت آرا تصمیم‌گیری می‌کنند (لکن تصمیماتش الزام‌آور نیست) و شورای امنیت با ۱۵ عضو که ۵ عضو دائم شورای دارای حق وتو و ۱۰ عضو غیردائم با حق رای، بدون حق وتو می‌باشند.
علی‌رغم اینکه تصمیمات شورا الزام‌آور است ولی شورا تصمیم نمی‌گیرد.
توقف تجاوزات و جنایات رژیم اشغالگر علیه مردم فلسطین از مواردی است که از دیرباز، به‌خاطر استفاده کشور‌های آمریکا، انگلیس و فرانسه از حق وتو در شورای امنیت به نتیجه عملی مطلوبی نرسیده و مواجه با بن بست بوده است.
۱) – قبل از ۷ اکتبر
از اوایل دهه ۵۰ به بعد در قطعنامه‌های مجمع‌عمومی، اقدامات رژیم اشغالگر صهیونیستی از قبیل اشغال اراضی فلسطینیان، کشتار مردم بی گناه و اوارگی آنان، ونقض حقوق بشر … محکوم گردیده وحق تعیین سرنوشت برای مردم فلسطین ومبارزه برای این حق شناسایی شده است.
مجمع عمومی سازمان ملل در قطعنامه‌های متعدد از جمله ۲۷۲۷، ۲۷۲۸، ۳۰۰۵، ۲۸۵۱،۳۰۹۲ و… به موضوع فلسطین پرداخته است.
در سال ۱۹۷۰ مجمع عمومی، تاکید کرد، رژیم اشغالگر از سرزمین‌های سال ۱۹۶۷ باید عقب نشینی کند و در سال ۱۹۷۱ و ۱۹۷۲ بر این موضوع تاکید کرد. لاکن هرگز رژیم اَشغالگر به این قطعنامه های مجمع عمومی توجهی نکرد وبلکه براشغال زمین‌های جدید ازفلسطینی‌ها همت گمارد.
مضامین قطعنامه‌های مجمع عمومی مبنی بر عقب نشینی رژیم اشغالگر از سرزمین‌های فلسطین و حق تعیین سرنوشت برای فلسطینیان در بیش از ۴۰ پیش نویس قطعنامه‌های شورای امنیت درج گردیده که با وتوی کشور‌های آمریکا، انگلیس و فرانسه به تصویب نرسیده است.
رژیم اشغالگر در سال‌های ۲۰۰۸، ۲۰۱۲،۲۰۱۴،۲۰۲۰، و۲۰۲۲ با نیرو‌های هوایی، دریایی و زمینی خود به غزه تجاوز نمود. هدف قرار دادن مردم، تخلیه ۱/۱ میلیون نفر، کوچ مردم برای زنده ماندن از محل سکونت خود، محروم کردن از آب وبرق و امکانات اولیه زندگی و محاصره کامل غزه از سال ۲۰۰۷ به بعد، همه این موارد، شرایط جهنمی برای مردم فلسطین بوجود آورد.
۲) -پس از حمله ۷ اکتبر
اشغالگری و نقض فاحش حقوق بشر و حقوق بشردوستانه. از سوی رژیم اشغالگر از یک سو و تعلل و عدم تصمیم‌گیری سازمان ملل از سوی دیگر، موجب ان شد که مردم فلسطین ناچار به مبارزه با اقدامات ضدبشری صهیونیست‌ها شوند و عملیات ۷ اکتبر را برای احقاق حق تعیین سرنوشت و دفع اشغالگری طراحی و اجرا نمایند.
پس از عملیات ۷ اکتبر و شروع تخاصمات بین رژیم اشغالگر و سازمان حماس وجهاد اسلامی، رژیم اشغالگر اقدام به استفاده ازسلاح‌های نامتعارف از قبیل بمب‌های سنگین‌وزن و سنگر شکن علیه چادر‌های آوارگان، زدن بیمارستان‌ها، مدارس، مساجد، اماکن مسکونی، کشتار مردم بیگناه بیش از ۴۰ هزار نفر، کشتن خبرنگاران و نیرو‌های UN, ترور مقامات و مستشاران نطامی، و حمله به کشور‌های دیگر لبنان، سوریه، یمن، عراق و ایران و… نماید.
شورای امنیت طبق فصل هفتم منشور و مواد ۳۹ تا ۴۳ آن فصل می‌تواند نسبت به تهدید علیه صلح، نقض صلح، و عمل تجاوزکارانه واکنش نشان دهد، اما بخاطر وتوی آمریکا، فرانسه و انگلیس از هرگونه تصمیم و اقدام موثری در این‌خصوص باز ماند وهمین مشگل ساختاری مانع از ارجاع پرونده نسل کشی رژیم اشغالگر به دادگاه کیفری ICJ گردید.
۳) – استفاده از مکانیزم‌های کمکی:
نقیصه ساختاری سازمان ملل متحد سال‌هاست که از چشم متفکرین و برخی کشور‌ها پنهان نبوده است وجهت اصلاح آن گام‌های محدود با توجه به ساز وکار منشور برداشته شده است که بدان اشاره می‌گردد.
۱_۳) _ تدوین برخی کنوانسیون‌ها که مبین جرایم بین المللی است.
از جمله کنوانسیون ژنو ساید ” Genocide convention ” این کنوانسیون، نسل کشی را جرم انگاری نمود و بعنوان یک جنایت بین المللی آنرا تبیین نمود، مفاد. آن بطور گسترده منعکس کننده قوانین عرفی است و ICJ نیز حکم داده است که اصول زیر بنای این کنوانسیون یک هنجار بنیادین درحقوق بین الملل است ودر نتیجه برای همه کشور‌ها چه عضو کنوانسیون وچه غیر عضو، الزام آور است؛ و هر کشور عضو کنوانسیون می‌تواند یک ادعا به دیوان بین المللی دادگستری ببرد. ودیوان صلاحیت رسیدگی دارد، مثل پرونده نسل کشی روهینگیا.
در جنگ غزه به سبب نسل کشی توسط صهیونیست‌ها، آفریقای جنوبی دادخواستی را به ICJ ارجاع داد، ودرخواست اقدام موقت مبنی بر اتش بس نمودو ۵۰ کشور از این خواسته حمایت کردند، جلسه رسیدگی در ۱۱ و۱۲ ژانویه در کاخ صلح لاهه تشکیل شد.
۲_۳) -قطعنامه ۳۷۷، اتحاد برای صلح،” Uniting for Peace resolution “
درسال ۱۹۵۰ اعضا مجمع عمومی مکانیزمی را در نظر گرفتند تا درمواردی که شورای امنیت سازمان ملل به علت وتوی یکی از اعضا دائم خود نتواند در هنگام تهدید علیه صلح، نقض صلح یا عمل تجاوز، اقدام مناسب انجام دهد این وظیفه به عهده مجمع عمومی وشورای امنیت گذاشته میشود، بر این اساس مجمع می‌تواند درخواست جلسه اضطراری نماید و راهکار‌های را ارائه نماید.
در مواردی استفاده از مکانیزم اتحاد برای صلح جواب داد.
در قضیه تخاصم علیه غزه، مجمع عمومی با استفاده از قطعنامه ۳۷۷، در ۲۷ اکتبر اتش بس را تصویب نمود و دبیر کل که بندرت به ماده ۹۹ استناد میکند، در اینجا به این ماده استناد کرد، این مصوبه مجمع، در شورای امنیت با وتوی امریکا شکسته شد.
بار دیگر در ۱۲ دسامبر مجمع دوباره اتش بس را مصوب کرد، لاکن در شورای امنیت یک قطعنامه با مضامین کمک‌های بشر دوستانه به تصویب رسید ولی اتش بس از آن حذف شد.
۳_۳) -شورای حقوق بشر؛” United Nations Human Rights Council”
این شورای در سال ۲۰۰۶ جایگزین کمیسیون حقوق بشر شد، این شورای از کارشناسان مجرب برای نظارت. بر وضعیت حقوق بشر در دولت‌ها برخورداراست، کارشناسان این شورا باتوجه به تجربه گرانسنگی که دارند در تنظیم وارائه گزارش های مبنی برنقض حقوق بشر در یک کشور، بر قوای سه گانه دولت‌های خاطی فشار فراوان برای تغییر رویه واصلاحات مناسب، وارد می‌کنند و در بعضی موارد این فرایند اثرگذار بوده است.
در خاتمه؛ عدم موفقیت سازمان ملل در اعلام آتش بس وتوقف تخاصم در غزه، موجب ان میشود تا بر روی برخی مکانیزم‌های کمکی تامل بیشتری شود. هرچند که مکانیزم‌های کمکی از کارآمدی مناسب در مقابله با وتوی اعضا دائم برخوردار نیستند.
در شرایط فعلی که مردم بیگناه فلسطین ولبنان در زیر شدیدترین حملات وحشیانه رژیم اَشغالگر قراردارند، چاره‌ای نیست جز آنکه می‌بایست از تمامی ظرفیت های موجود استفاده شود تا این حملات متوقف گرذد.
۱) _ مجمع عمومی به درخواست اعضاء برپایه قطعنامه اتحاد برای صلح تا حصول نتیجه به دفعات فعال گردد.
۲) _ با توجه به کنوانسیون ژنو ساید برای جلوگیری از نسل کشی، دادخواست بهمراه مدارک مرتبط به ICJ ارائه شود.
۳) – همچنین می‌بایست سازمان‌های بین المللی حقوق بشر وسازمان‌های منطقه‌ای مثل کنفرانس اسلامی، غیر متعهد‌ها و.. در خصوص محکومیت رژیم صهیونیستی و تحریم آن رژیم فعال شوند.
همچنین تک تک کشور‌های مستقل، اسلامی وکمتر وابسته می‌توانند با روش‌های مختلف نقش آفرین باشند تا شاید خلا ء عدم تصمیم گیری شورای امنیت تا حدودی جبران گردد و روزنه‌ای هرچند کم سو ایجاد شود مبنی بر ممانعت و جلوگیری از این همه جنایت و محکومیت صهیونیست‌ها.
منبع: فارس
