«زن میانسال در جراحی لاغری جانش را از دست داد. دختر جوان هنگام انجام جراحی زیبایی بینی به کما رفت. مردی که می‌خواست بوتاکس انجام دهد یک طرف صورتش فلج شد و…» این نمونه‌هایی از حوادث تلخی است که این روز‌ها در حوزه پزشکی و بهداشتی اتفاق می‌افتد و روزبه‌روز هم در حال افزایش است. اما در این مواقع فرد حادثه‌دیده یا خانواده‌اش چطور می‌توانند از عامل حادثه شکایت کنند؟ دستگاه قضایی با خاطیان چه برخوردی انجام می‌دهد؟ قاضی سعید احمدبیگی، معاون دادستان تهران و سرپرست دادسرای ویژه رسیدگی به جرائم پزشکی و بهداشتی در گفت‌وگویی اختصاصی با همشهری سرنخ به چگونگی رسیدگی به پرونده‌های جرائم پزشکی در این دادسرا پرداخت.
مهم‌ترین جرائم پزشکی که در تهران اتفاق می‌افتد چه جرائمی است؟
پرونده‌هایی که در دادسرای جرائم پزشکی رسیدگی می‌شود گستره زیادی را دربرمی‌گیرد. مداخله در امر پزشکی خیلی اتفاق می‌افتد. قصورات در جراحی‌ها مثل زنان و زایمان و اعمال زیبایی بینی و بوتاکس، اسلیو و کوچک کردن معده و… ازجمله مهم‌ترین پرونده‌هایی است که در دادسرا به آنها رسیدگی می‌شود. معمولا پرونده‌هایی که منجر به فوت شود به بازپرس جنایی اطلاع داده می‌شود و او دستور دفن را صادر می‌کند، اما چون معمولا خانواده‌ها شکایت دارند، پرونده با قرار عدم‌صلاحیت از دادسرای امور جنایی به دادسرای رسیدگی به جرائم پزشکی فرستاده می‌شود.
جرائم پزشکی تخصصی هستند و در بین مردم گاهی اینطور گفته می‌شود که، چون در نهایت کمیسیون پزشکی باید درباره جرائم پزشکان نظر دهد، معمولا پزشکان علیه همکاران خود نظر نمی‌دهند. آیا این موضوع صحت دارد؟
بله به‌دلیل تخصصی بودن اینگونه جرائم در کمیسیون‌های تخصصی از پزشکان برای بررسی ماجرا استفاده می‌شود، اما باید درنظر داشت که پزشکی قانونی بازوی مهم دادسرای جرائم پزشکی است. این نهاد، نهادی قانونی و زیرمجموعه قوه قضاییه است. برای اعلام نظر درباره پرونده‌های پزشکی هم از بهترین استادان استفاده می‌شود و بعید است این اتفاق بیفتد. از سویی بر عملکرد آنها هم نظارت می‌شود.
هر از گاهی پلیس از دستگیری پزشکی قلابی که مدت‌ها بدون هیچ‌گونه مجوز و صلاحیتی طبابت می‌کرده خبر می‌دهد. وقتی فردی مطب دایر کرده و حتی تابلو دارد مردم چطور می‌توانند متوجه قلابی بودن او شوند؟
مردم باید قبل از مراجعه به پزشکان درباره آنها تحقیق کنند، اما یکی از راه‌ها برای پی بردن به سلامت پزشکان سامانه‌ای است که نظام پزشکی دارد و می‌شود از طریق تماس با این سامانه درباره پزشک مورد نظر استعلام و تحقیق کرد. گاهی اوقات طرف اساسا پزشک نیست و در کار پزشکی مداخله می‌کند، اما گاهی پزشک است و فراتر از آنچه هست و تخصص دارد عمل می‌کند. مثلا فرد پزشک عمومی است، اما کار زیبایی و پوست انجام می‌دهد که این کار هم مداخله محسوب می‌شود، چون در کاری که تخصص نداشته وارد شده و این جرم مجازات سنگینی دارد.
فروش دارو‌های تقلبی این روز‌ها رواج پیدا کرده است. به بهانه چاقی، لاغری، ترک اعتیاد و… تبلیغات گسترده‌ای در شبکه‌های ماهواره‌ای انجام می‌شود و تهیه این دارو‌ها معمولا عواقب ناخوشایندی دارد. اگر شهروندان در چنین دامی گرفتار شدند چطور می‌توانند شکایت کنند؟
شهروندان درباره مسائل بهداشتی و درمانی نباید زیاد به فضای مجازی اعتماد کنند. عمده تبلیغات در این فضا واهی و دروغ است. مثلا یک صفحه‌ای در اینستاگرام وجود دارد که پزشکی آن را اداره می‌کند که بیشتر از ۲میلیون دنبال‌کننده دارد. از همه جای ایران به او مراجعه می‌کنند. اما همین پزشک شاکیان زیادی در دادسرا دارد و چند نفر را فلج کرده است. شهروندان درصورتی که با این موارد مواجه شدند ماجرا را به پلیس فتا یا دادسرا گزارش کنند. ضمن اینکه قانونی داریم که براساس آن تبلیغاتی که خلاف واقع باشد جرم است.
آیا فروش دارو‌های گیاهی هم شامل جرائم پزشکی می‌شود؟
بله. همه جرائم حوزه پزشکی به دادسرای جرائم پزشکی مربوط می‌شود. این افراد هم باید مجوز داشته باشند و اگر بدون مجوز این کار را انجام دهند مرتکب جرم مداخله در امر پزشکی شده‌اند. حتی عطاری‌ها هم حق ندارند ماده‌ای را که خاصیت درمانی دارد بفروشند. اگر اتفاقی افتاد جرم مداخله در امر پزشکی رخ داده است. جرمی که در نهایت در دادگاه انقلاب اسلامی به آن رسیدگی می‌شود.
یکی از شایع‌ترین جرائمی که در دادسرای جرائم پزشکی رسیدگی می‌شود، مربوط به جراحی‌های زیبایی می‌شود. با اینکه مردم در انتخاب پزشک وسواس زیادی به خرج می‌دهند، اما گاهی باز هم دچار مشکل می‌شوند. مهم‌ترین دلیل تشکیل چنین پرونده‌هایی چیست؟
در بسیاری از جراحی‌های زیبایی متأسفانه کسی عمل را انجام می‌دهد که اصلا پزشک نیست. یعنی کار با نام یک پزشک زیبایی آغاز می‌شود، اما در اتاق عمل فرد دیگری جراحی را انجام می‌دهد. گاهی حتی پزشک فقط جوازش را به دیوار نصب کرده و خودش اصلا حضور ندارد. گاهی پزشک حضور دارد، اما اصلا مداخله نمی‌کند. اغلب جراحی‌های زیبایی که افراد را دچار مشکل می‌کند توسط تکنیسین‌ها انجام می‌شود. بیشتر جراحی‌های زیبایی فرد را دچار عارضه می‌کنند.
قصور پزشکی یکی دیگر از مهم‌ترین جرائم است. اما اثبات حادثه‌ای که اتفاق افتاده کار سختی است. وقتی قصوری اتفاق می‌افتد شاکی چطور می‌تواند شواهد، مدارک و به‌طور کلی ادله جمع‌آوری کند؟
بعد از وقوع این حوادث باید فورا شکایت و در پزشکی قانونی ماجرا پیگیری شود. یا اینکه فرد به پزشک دیگری مراجعه کند که او معاینه و میزان صدمات وارده را تأیید و گواهی کند. عکسبرداری از عوارض حادثه‌ای که اتفاق افتاده هم مهم است و می‌تواند یکی از مدارک مورد استناد در کمیسیون پزشکی و دادگاه باشد.
بعضی از پزشک – بلاگر‌ها که در شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند گاهی ممکن است تصاویر یا مدارک بیمار را در فضای مجازی منتشر کنند. آیا چنین کاری جرم است و چطور می‌شود پیگیری کرد؟
براساس ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی هرگونه افشای اطلاعات توسط اطبا، جراحان، ماماها، فروشندگان دارو و کلیه کسانی که به‌واسطه شغل یا حرفه خود محرم اسرار می‌شوند جرم‌انگاری شده است و مشمول مجازات می‌شود. از این گذشته این موضوع مشمول قانون جرائم رایانه‌ای هم می‌شود. اگر صرفا انتشار عکس باشد جرائم رایانه‌ای است، اما اگر اتفاقی هم افتاده باشد همزمان به همه موارد رسیدگی می‌شود.
بسیاری از افرادی که در پرونده‌های جرائم پزشکی شاکی هستند می‌گویند مثلا فلان پزشک به خاطر قصوری که انجام داده عضوی از بدن من را از بین برده، اما در مقابل فقط به پرداخت مبلغ ناچیزی دیه و چندماه محرومیت از طبابت محکوم شده و این عادلانه نیست. شما در این‌باره چه نظری دارید؟
در این پرونده‌ها بحث قضایی و دریافت دیه درحیطه دادسرا و دادگاه است، اما تخلفات به نظام پزشکی ارجاع می‌شود. در آنجا هیأت بدوی، تجدیدنظر و عالی وجود دارد که برای پزشکان متخلف مجازات‌هایی درنظر گرفته می‌شود. ما فقط به جرم رسیدگی می‌کنیم، اما گاهی از باب مجازات تبعی دادگاه می‌تواند پزشک متخلف را محروم کند یا الزام کند که کاری را انجام ندهد یا…. مثلا موردی داشتیم که تعدادی پزشک که قصور کرده بودند به طبابت در فلان منطقه محروم ملزم شدند، مشروط بر اینکه قصور این پزشک به شکلی نباشد که نتواند طبابت کند.
مراکز ترک اعتیاد معمولا شاکیان زیادی دارند. مهم‌ترین شکایت‌هایی که از این مراکز به دادسرا می‌رسد چیست؟
ترک اعتیاد در حیطه دادسرای رسیدگی به جرائم پزشکی قرار ندارد مگر اتفاقی بیفتد. در غیراین صورت این مسائل به دادسرای ناحیه۲۴ انقلاب که به جرائم موادمخدر رسیدگی می‌کند مربوط می‌شود. اما اگر اتفاقی بیفتد مانند زمانی که شربت متادون به فردی زیاد بدهند و… حوادث آن در حیطه قصور قرار می‌گیرد و به دادسرای جرائم پزشکی مربوط می‌شود.
یکی دیگر از مسائل مبتلابه در این حوزه موضوع آرایشگاه‌ها است. اگر آرایشگر به مو‌های فردی آسیب بزند، مثلا رنگ موی تقلبی یا تاریخ گذشته استفاده کند آیا می‌شود از این فرد شکایت کرد؟
این موارد مثل رنگ کردن یا کار‌هایی که روی ناخن افراد انجام می‌شود، موارد پوستی یا انجام بوتاکس در آرایشگاه‌ها و هر اقدامی که در حوزه کاری یک آرایشگر نیست و نباید انجام بدهد، اما انجام داده و منجر به آسیب شده، ازجمله موارد مداخله در امور پزشکی محسوب می‌شود. اگر اقدامی که انجام شده آسیب‌زا باشد از مصادیق مداخله است و پرونده به پزشکی قانونی فرستاده می‌شود و اصل بر تقصیر است.
نگهداری حیوانات خانگی شکایتی پرتکرار
این روز‌ها نگهداری از حیوانات خانگی مثل سگ و گربه افزایش پیدا کرده است. اگر این حیوانات برای همسایه‌ها مشکلات بهداشتی ایجاد کنند چطور می‌شود موضوع را پیگیری کرد؟
اگر درباره نگهداری سگ هم شکایتی شود ما از وزارت بهداشت استعلام می‌گیریم که آیا نگهداری سگ باعث تهدید سلامت عمومی است یا خیر. مثلا یکی از ساکنان یک ساختمان در خانه‌اش سگ نگهداری می‌کند و بقیه ساکنان شکایت می‌کنند. عنوان مجرمانه تهدید سلامت عمومی است. استعلام گرفته می‌شود که حضور این سگ تهدیدکننده است یا خیر. ممکن است اعلام کنند که طرف سگ را به‌نحوی نگهداری می‌کند که مشکل‌زا نیست، اما گاهی گزارش می‌شود که سگ را رها کرده‌اند، فضولات او در ساختمان مشکل بهداشتی ایجاد کرده و… در این صورت این کار جرم است و در دادسرای جرائم پزشکی به آن رسیدگی می‌شود.
منبع: همشهری
