آیا مصرف روغن‌‌ دانه‌ها مضر است؟

روغن‌‌ دانه‌ها همان‌طور که از نامشان پیدا است، روغن‌هایی‌اند که از دانه‌‌های گیاهی مختلف مانند آفتابگردان، کانولا، سویا، کتان، سبوس برنج و کنجد استخراج می‌شوند. این روغن‌ها منبع چربی‌های غیراشباع از جمله اسیدهای چرب امگا‌۶ هستند که در عملکرد مغز و رشد طبیعی نقش مهمی دارند. برخی تحقیقات هم نشان داده‌اند که اسیدهای چرب امگا۶ به تقویت سلامتی قلب و پوست کمک کنند. با این حال، امگا۶ها به‌ دلیل احتمال افزایش التهاب بدن هنگام مصرف بیش از حد، نیز در کانون توجه قرار گرفته‌اند.

روغن‌ دانه‌‌ها به‌ لطف طعم ملایم و نقطه دود ( یا Smoke Point در روغن‌ها، همان دمایی است که باعث ایجاد تغییر در ترکیب روغن می‌شود، روغن دود می‌کند، می‌سوزد و باعث می‌شود تا غذا، طعم نامطبوعی بگیرد) بالایی که دارند، عموما در سس‌ها، خوراکی‌های آماده مزه‌دارشده و بسیاری از غذاهای فوق‌فراوری‌شده استفاده می‌شوند و در آشپزخانه‌های تجاری و خانگی محبوب‌اند.

 یاهولایف به نقل از انجمن قلب آمریکا می‌نویسد که روغن‌ انواع دانه‌ها به خودی‌خود مضر نیستند و بر اهمیت جایگزینی چربی‌های اشباع‌ــ که در محصولات گوشتی و لبنی یافت می‌شوند‌ــ با چربی‌های غیراشباع  که در روغن‌ دانه‌‌ها موجود است، تاکید می‌کند؛ زیرا می‌تواند به پایین آوردن کلسترول و کاهش خطر بیماری‌های قلبی کمک می‌کند. بنابراین در صورت مصرف متعادل می‌توانند مفید باشند.  

تاثیر روغن‌‌ دانه‌ها بر سلامتی

رابطه بین روغن دانه‌ها و سلامتی، علی‌رغم تاکید برخی چهر‌ه‌های شناخته‌شده در حوزه سلامت، کمی پیچیده است. درست است که اسیدهای چرب امگا ۶ به طرق مختلف در سلامت کلی بدن موثرند، اما نکته مهم رعایت نسبت امگا۳ به امگا۶ در رژیم غذایی است که نقشی حیاتی دارد. رژیم غذایی که امگا۶ بیش از حد و امگا۳ ناکافی داشته باشد، ممکن است به فقدان تعادل منجر شود که می‌تواند باعث التهاب در بدن شود و مشکلات سلامتی به دنبال داشته باشد.

تصویر منفی که از این روغن‌ها عرضه می‌شود، احتمالا بیشتر به دلیل غذاهای حاوی این روغن‌های گیاهی است نه خود آن‌ها. در بسیاری از غذاهای فوق‌فراوری‌شده و فست‌فودها (غذای فوری) از روغن دانه‌‌ها استفاده می‌شود. با این حال نکته این است که این غذاها چربی‌های ناسالم، شکر و سدیم بالایی هم دارند و معمولا این محصول نهایی است که ناسالم است، نه روغن دانه‌‌ها به‌طور خاص.

یکی از مواردی که باید هنگام انتخاب روغن دانه‌ها در نظر بگیرید، چگونگی تولید آن است. برای تولید روغن‌ دانه‌ها روش‌های مختلفی وجود دارد:

پرس سرد: در این روش، دانه‌ها در دمای پایین به‌صورت مکانیکی فشرده می‌شوند تا روغن بدون هیچ گرمایی استخراج شود

پرس خارج‌کننده: در این روش، دانه‌ها در دماهای بالاتر به‌صورت مکانیکی فشرده می‌شوند که روغن بیشتری تولید می‌کند اما ممکن است برخی از مواد مغذی به‌دلیل گرما کاهش یابند

استخراج با حلال: در این روش، دانه‌ها با حلال‌هایی مانند هگزان ترکیب می‌شوند تا حداکثر مقدار روغن استخراج شود؛ این روش برای حذف باقی‌مانده حلال و تصفیه روغن معمولا  به پردازش بیشتری نیاز دارد.

در روغن‌های استخراج‌شده با حلال، موضوع باقی‌ ماندن حلال در محصول نهایی و آثار زیست‌محیطی آن نگرانی‌هایی ایجاد می‌کند. البته شواهد نشان می‌دهد که مقدار کم هگزان موجود در این روغن‌ها تهدیدی برای سلامتی انسان‌ محسوب نمی‌شود. با این حال افرادی که ترجیح می‌دهند گزینه‌های طبیعی‌تر را مصرف کنند، می‌توانند به دنبال روغن‌هایی با برچسب expeller-pressed یا پرس سرد (cold-pressed) باشند.

برای اکثر افراد، استفاده متعادل از روغن‌ دانه‌ها خطرات قابل‌توجهی برای سلامتی ایجاد نخواهد کرد. به‌ویژه زمانی که با رژیمی غنی از اسیدهای چرب امگا۳ از منابعی مانند ماهی، دانه‌های کتان و گردو همراه شود. پخت‌وپز با روغن‌ دانه‌‌ها هم می‌تواند کاملا ایمن باشد. با این حال، مهم است که از داغ کردن روغن‌ها فراتر از نقطه دود آن‌ها خودداری کنید تا مانع از تشکیل ترکیبات مضر شوید.

هنگام انتخاب روغن، توجه به تنوع سالم‌ترین رویکرد است. از روغن زیتون، روغن آووکادو و سایر روغن‌های گیاهی به‌عنوان مکمل روغن‌ دانه‌ها استفاده کنید تا از مجموعه‌ای از مواد مغذی بهره‌مند شوید.

کاهش مصرف غذاهای فراوری‌ و فوق‌فراوری‌شده هم که از این روغن‌ها تهیه می‌شوند، به جلوگیری از قرار گرفتن در معرض چربی‌های ناسالم، سدیم و شکر افزودنی کمک می‌کند.