و هنگامی که خبرى از ایمنى یا ترس به آنان برسد، آن را منتشر میکنند؛ و اگر آن را به پیامبر و اولیاى امر خود ارجاع میدادند، قطعاً کسانى از آنان که اهل استنباطند آن را تشخیص مىدادند؛ و اگر فضل خدا و رحمت او بر شما نبود، مسلماً جز اندکى، از شیطان پیروى مىکردید. (نساء۸۳)
وَإِذا جاءَهُم أَمرٌ مِنَ الأَمنِ أَوِ الخَوفِ أَذاعوا بِهِ
این آیه به یکى از اعمال نادرست منافقان و افراد ضعیفالایمان اشاره میکند. خصوصیت این آدمهای ناباب به حسب آیه این است که اگر از امن یا خوف، به هر حال اسرار مملکتی، چه اسراری که برای مردم در جای خود خبر خوش ممکن است به حساب بیاید، چه اسراری که برای مردم خبر ناخوش ممکن است به حساب بیاید، گیرشان بیاید، بدون هیچ ملاحظهای، بدون رعایت هیچگونه مصلحتی، میآیند این خبر را در مقابل مردم افشا میکنند، که به حسب این آیه و در شرع مقدس، این مذموم و ممنوع است. مفسرین در ذیل این آیه میگویند مثلاً اگر خبر پیروزی برسد؛ خُب، خبر پیروزی که خبر خوبی است، اما مگر هر خبر خوبی را باید آناً افشا کرد؟ نه، ممکن است افشای این خبر یک مفاسد جنبی داشته باشد. آنجائی که نیروهای ما در جبهه نبرد بر دشمن پیروز میشوند، این پیروزی را در جای خود، در وقت خود، به اندازهای که هیچگونه سوءاستفادهای علیه مردم و علیه جنگ از او نشود، باید بیان کرد؛ والّا اگر همین خبر پیروزی هم بیملاحظه گفته بشود، ممکن است دشمن استفادهی نوع دیگری از این بکند. (۱۳۶۶/۰۲/۱۸) بنابراین، رازدارى و حفظ اخبار امنیّتى وظیفه مسلمانان است و افشاى اسرار آنها حرام است.
از طرفی، در مواردی این اخبار از طرف دشمنان به منظورهاى خاصى جعل شده و اشاعه آن به زیان مسلمانان تمام مىگردد. گاهی یک نفر منافق، مطلب نادرستى جعل مىکند و آن را به چند نفر مىگوید، و افرادى بدون تحقیق در نشر آن مىکوشند، و شاید شاخ و برگهایى هم از خودشان به آن مىافزایند، و بر اثر آن مقدار قابلتوجهی از نیرو و فکر و وقت مردم را مشغول ساخته و اضطراب و نگرانى در مردم ایجاد مىکنند. بسیار مىشود که شایعات، اعتماد عمومى را متزلزل مىسازد و افراد جامعه را در انجام کارهاى لازم، سست و مردد مىنماید.
وَلَو رَدّوهُ إِلَى الرَّسولِ وَإِلىٰ أُولِی الأَمرِ مِنهُم لَعَلِمَهُ الَّذینَ یَستَنبِطونَهُ مِنهُم
در ادامه آیه، وظیفه مؤمنین را بیان میکند و میفرماید: وظیفه مؤمنین در مواجهه با شایعات، ارجاع آنها به رسول (ص) و اولى الامر است. منظور از أُولِی اَلْأَمْرِ (صاحبان فرمان) در اینجا کسانى هستند که قدرت تشخیص و احاطه کافى به مسائل مختلف دارند، و مىتوانند حقایق را از شایعات بیاساس و مطالب راستین را از نادرست براى مردم روشن سازند. اگر مردم این مسائل را به آنان برگردانند، آنها مىتوانند استنباط نموده و بگویند که این شایعه، راست یا دروغ است.
از طرفی، بحث مصلحت نیز مطرح است. بهعنوان مثال اخبار جبهه و اسرار نظامى باید به یک نقطه برسد و پس از ارزیابى و تشخیص به اندازهى مصلحت منتشر گردد. لذا بایستی خبر را برگردانند به مسئولین. مسئولین با ملاحظهی مصالحی که وجود دارد، این خبر را در اختیار مردم بگذارند. (۱۳۶۶/۰۲/۱۸)
وَ لَو لا فَضلُ اللَّهِ عَلَیکُم وَ رَحمَتُهُ لَاتَّبَعتُمُ الشَّیطانَ إِلّا قَلیلًا
سپس در پایان آیه اشاره به این حقیقت مىکند که اگر فضل و رحمت الهى شامل حال شما نمىشد و بهوسیله راهنماییهای پروردگار از چنگال اینگونه شایعات و عواقبِ وخیم آن نجات نمىیافتید، بسیارى از شما در راههای شیطانى گام مىنهادید و تنها عده کمى بودند که مىتوانستند خود را از پیروى شیطان بر کنار دارند. (۲) در حقیقت، خداى تعالى شما را از این عمل که پیروى شیطانهایى است که آورنده این اخبار هستند، حفظ میکند و نمیگذارد آن صحنهسازان، مؤمنین را به خوارى و ذلت بکشانند.
منبع: فارس
