علامت اولیه شروع پوکی استخوان را بشناسید

 میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به پوکی استخوان مبتلا هستند که اغلب به طور بی‌صدا و بدون علائم است تا زمانی که شکستگی استخوان رخ دهد. اما علائم اولیه‌ای وجود دارد که توجه به آنها می‌تواند هشدار شروع پوکی استخوان باشد و اقدامات پیشگیرانه را رقم زند.

عبدالرحمان اهوازیان، دبیر انجمن شاخه ورزشی انجمن فیزیوتراپی ایران گفت: پوکی استخوان، به تدریج استخوان‌ها را با گذشت زمان ضعیف و آنها را شکننده‌تر و مستعد شکستگی می‌کند. این شکستگی‌ها می‌توانند منجر به درد شدید، ناتوانی و از دست دادن استقلال، به ویژه در افراد مسن شوند. این وضعیت بیشتر زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، به طوری که یک نفر از هر سه زن بالای ۵۰ سال دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می‌شود و این شرایط در هر یک نفر از ۵ مرد رخ می‌دهد.

البته به گفته اهوازیان پوکی استخوان تنها نگرانی برای افراد مسن نیست و افراد جوان‌تر هم می‌توانند به دلیل عوامل مختلفی مانند ژنتیک، انتخاب‌های سبک زندگی و برخی شرایط پزشکی در معرض خطر باشند.

او در پاسخ به این سوال که چه عواملی می‌توانند باعث پوکی استخوان شود؟ توضیح داد: پوکی استخوان تحت تأثیر عوامل مختلفی است و این عوامل غیرقابل تغییر شامل سن، جنسیت، تاریخچه خانوادگی، قومیت و اندازه بدن است. تراکم استخوان به طور طبیعی با افزایش سن کاهش پیدا می‌کند و زنان به خصوص به دلیل تغییرات هورمونی در دوران یائسگی در معرض خطر بیشتری هستند. همچنین، ژنتیک نقش مهمی ایفا می‌کند و تاریخچه خانوادگی پوکی استخوان خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.

دبیرسابق انجمن علمی فیزیوتراپی ایران درباره عوامل قابل تغییر در ایجاد پوکی استخوان بیان کرد: این عوامل شامل سطوح هورمونی، عادات غذایی، استفاده از داروها، انتخاب‌های سبک زندگی و برخی شرایط پزشکی است. کاهش استروژن در زنان و کاهش تستوسترون در مردان خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد، همانطور که عدم تعادل تیروئید نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد. مصرف ناکافی کلسیم و ویتامین D، اختلالات خوردن، و استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها باعث ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شود. عوامل سبک زندگی مانند عدم فعالیت فیزیکی، سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد الکل نیز به شکنندگی استخوان‌ها کمک می‌کنند. سوء‌تغذیه و مصرف زیاد نمک و کافئین نیز بر تراکم استخوان تاثیر منفی دارند.

علائم اولیه بیماری

اهوازیان عنوان کرد: پوکی استخوان به عنوان «بیماری خاموش» نیز شناخته می‌شود، معمولاً بدون علائم پیش می‌رود تا اینکه یک شکستگی رخ دهد. علائم اولیه شامل تحلیل لثه، کاهش قدرت دست و شکنندگی ناخن‌ها است که می‌تواند نشان‌دهنده کاهش کلی توده استخوانی باشد. این علائم خفیف ممکن است به راحتی نادیده گرفته شوند، اما نشانه‌های مهمی از مشکلات بالقوه در سلامت استخوان هستند.

او تاکید کرد: با پیشرفت پوکی استخوان، نشانه‌های واضح‌تری ظاهر می‌شود. درد مزمن در ناحیه کمر، کاهش قد و حالت خمیده از علائم رایج هستند که به دلیل شکستگی یا افتادگی مهره‌ها به وجود می‌آیند. شکستگی‌ها به دلیل سقوط از ارتفاع های کم یا فعالیت‌های ساده، به ویژه در نواحی لگن، ستون فقرات و مچ دست، نشانه‌های مهمی از پوکی استخوان پیشرفته هستند. شکستگی‌های مکرر یا چندگانه در مدت زمان کوتاه، به‌ویژه شکستگی‌های لگن، به شدت نشان‌دهنده از دست رفتن توده استخوانی شدید است.

به تاکید اهوازیان شناسایی این نشانه‌ها بسیار مهم است، به‌ویژه افرادی که در معرض خطر بیشتری هستند، مانند زنان و افراد مسن. توصیه می‌شود در صورت مشاهده این علائم مراجعه به پزشک برای تست تراکم استخوان و ارزیابی بیشتر ضروری است و با تشخیص زودهنگام و مداخله می‌توان به مدیریت مؤثر پوکی استخوان و جلوگیری از شکستگی‌های جدی کمک کرد.

روش‌های درمان

دبیر انجمن شاخه ورزشی انجمن فیزیوتراپی ایران، گزینه‌های درمانی رایج برای پوکی استخوان را درمان پوکی استخوان با هدف کاهش یا توقف از دست دادن استخوان، افزایش تراکم استخوان و پیشگیری از شکستگی‌ها از طریق ترکیبی از تغییرات سبک زندگی، داروها و مداخلات جراحی عنوان کرد و گفت: تغییر سبک زندگی نقش مهمی در این زمینه دارد، از جمله رژیم غذایی برای افزایش مصرف کلسیم و ویتامین دی. انجام تمرینات ورزشی و مقاومتی به تقویت استخوان‌ها و بهبود تعادل کمک می‌کند و به طرز قابل توجهی خطر افتادن و شکستگی را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل برای حفظ سلامت استخوان ضروری است.

او تاکید کرد: در موارد شدیدتر هم مداخلات جراحی ممکن است لازم باشد. در موارد شکستگی‌های جدی، مانند شکستگی‌هایی که در لگن یا مچ دست رخ می‌دهد،جراحی ممکن است برای بازیابی عملکرد و تحرک ضروری باشد. بر این اساس ویزیت‌های منظم برای مدیریت موثر پوکی استخوان بسیار مهم است. این ارزیابی‌ها معمولاً شامل تکرار آزمایشات سنجش تراکم استخوان، معمولاً هر یک یا دو سال یک‌بار برای پیگیری پیشرفت و ارزیابی اثربخشی درمان و مدیریت پوکی استخوان و کاهش خطر شکستگی‌ها ضروری است.

نقش حیاتی فیزیوتراپی در درمان

اهوازیان نقش فیزیوتراپی در درمان پوکی استخوان را بسیار مهم و کلیدی عنوان کرد و گفت: در حالی که داروها برای مدیریت پوکی استخوان اهمیت دارند، اما فیزیوتراپی نقش حیاتی در درمان و توانبخشی ایفا می‌کند و بر بهبود سلامت استخوان، پیشگیری از شکستگی‌ها و افزایش کیفیت کلی زندگی افراد مبتلا به این بیماری تمرکز دارد.

دبیر شاخه ورزشی انجمن فیزیوتراپی ایران ادامه داد: یکی از اجزای کلیدی فیزیوتراپی در مدیریت پوکی استخوان، برنامه‌های ورزشی مناسب است. این برنامه‌ها معمولاً شامل تمرینات وزن اندازی مانند پیاده‌روی هستند که به تحریک تشکیل استخوان و حفظ تراکم استخوان کمک می‌کنند. تمرینات مقاومتی با استفاده از وزنه‌ها یا نوارهای مقاومتی، عضلات اطراف استخوان‌ها را تقویت کرده و خطر شکستگی را کاهش می‌دهند. همچنین، تمرینات انعطاف‌پذیری و کششی دامنه حرکتی را بهبود می‌بخشند و سفتی عضلات را کاهش می‌دهند و به ارتقای سلامت عمومی بدن کمک می‌کنند.

به گفته این فیزیوتراپیست، آموزش تعادل و هماهنگی جنبه‌های اساسی فیزیوتراپی است که بر پیشگیری از افتادن تمرکز دارد و یکی از عوامل خطر مهم برای شکستگی‌ها در افراد مبتلا به پوکی استخوان است. فیزیوتراپیست‌ها تمریناتی را برای بهبود ثبات و بهبود الگوی راه رفتن وارد برنامه‌های درمانی می‌کنند و به بیماران کمک می‌کنند تا در حرکات خود اعتماد به نفس پیدا کنند.

اهمیت تغذیه و ورزش

به گفته اهوازیان یکی از پیام‌های کلیدی روز جهانی پوکی استخوان، اهمیت رژیم غذایی متعادل غنی از کلسیم و ویتامین D است که برای تقویت استخوان‌ها ضروری است. کلسیم که در محصولات لبنی، سبزیجات برگ‌دار و غذاهای غنی‌شده یافت می‌شود و به ساخت و حفظ استخوان‌ها کمک می‌کند. ویتامین Dهم از طریق قرار گرفتن در معرض آفتاب و برخی غذاها به دست می‌آید، به جذب کلسیم کمک می‌کند. این دو با هم پایه و اساس یک رژیم غذایی سالم برای استخوان‌ها را تشکیل می‌دهند.

او تاکید کرد: فعالیت بدنی منظم یکی دیگر از ارکان پیشگیری و مدیریت پوکی استخوان است. تمرینات وزنه‌برداری مانند پیاده‌روی، دویدن، همراه با تمرینات مقاومتی و تعادلی، در تقویت استخوان‌ها و عضلات، بهبود هماهنگی و کاهش خطر افتادن بسیار مفید هستند. برنامه‌های تمرینی سفارشی، به ویژه آن‌هایی که توسط فیزیوتراپیست‌ها طراحی شده باشند، می‌توانند نقش حیاتی در حفظ تراکم استخوان و سلامت فیزیکی کلی ایفا کنند.