به گزارش همشهری آنلاین هنوز هم در مساجد خراسان شمالی وقتی اطعام و نذری داده می‌شود، سبدهایی برای برنج آبکش کردن از گوشه انبار بیرون می‌آید که اهالی به آن «چولی» می‌گویند. بافتن این سبدها با شاخه‌های نازک بید هم به چولی‌بافی مشهور است؛ هنری که این روزها بعد از ۳دهه خاموشی و بی‌رونقی دوباره احیا شده‌است. اصالت چولی‌بافی در شهرستان گرمه خراسان شمالی است و «وفا عطیوی» با ایده استفاده از چولی در آلاچیف و المان‌های شهری، چولی‌بافی را دوباره به میدان‌های شهر آورده و برای حدود ۱۰۰ نفر اشتغالزایی کرده‌است. او به همشهری می‌گوید که زنان روستاها برای معرفی و دیده‌شدن آثار چولی‌بافی چشم انتظار راه‌اندازی یک نمایشگاه دائمی هستند.
سبدهایی به رنگ بید قرمز
«وفا عطیوی» هنر حصیربافی با شاخ و برگ درخت نخل را از زادگاهش اهواز به یاد دارد و یکی از آثار هنری‌اش هم مهر اصالت صنایع دستی کشور را دارد. او به دلیل شغل همسرش ۵ سال است از اهواز راهی شهرستان گرمه در خراسان شمالی شده. در بین وسایل آشپزخانه همسایه‌های قدیمی خود سبد، آبکش و کفگیرهایی را می‌بیند که هنرمندانه با شاخه بید بافته شده. عطیوی به همشهری می‌گوید: «خراسانی‌ها به سبدهایی که برای برنج آبکش کردن استفاده می‌کنند چولی می‌گویند؛ سبدهایی که به زیبایی با چوب بید قرمز بافته شده بود و وقتی برنج داغ روی آن می‌ریخت عطرش بلند می‌شد و برنج خوش طعمی پخته می‌شد.»
او که دستی بر هنر دارد، هر چه پرس و جو می‌کند، فردی را پیدا نمی‌کند تا به او راه و رسم چولی‌بافی را یاد بدهد. عطیوی ادامه می‌دهد: «تقریبا ۳ دهه می‌شد که دیگر چولی‌بافی از بین رفته بود. بالاخره استاد موسی‌الرضا فخرانی، پیشکسوت ۷۵ ساله چولی‌بافی را پیدا کردم که گفت تو اولین شاگردم هستی.» عطیوی راه و رسم چولی‌بافی را آموخت و به ابزار کاربردی قدیمی اکتفا نکرد و چولی‌بافی را به میدان‌های شهر آورد.
چولی‌بافی به میدان آمد
چولی‌بافی که بید قرمز و شاخه‌های نازک و جوان درخت ارغوان بافته می‌شود، بسیار زیبا و خوشرنگ است. عطیوی تصمیم می‌گیرد آلاچیق‌ها و نمادهای شهری را با چولی‌بافی تهیه کنند و همکاری با شهرداری هم سبب شد تا چولی‌بافی به میدان بیاید و بار دیگر اهالی رنگ بیدهای قرمز را در شهر ببینند.
عطیوی که راهبر شغلی کمیته امداد امام خمینی (ره) نیز هست، می‌گوید: «تا کنون به بیش از ۱۰۰ نفر در روستاهای شهرستان‌های درق و گرمه چولی‌بافی و حصیر بافی آموزش دادم و آنان نیز برای خودشان چولی‌بافی را انجام می‌دهند. ۱۰ نفر هم با من در کارگاه مشغول کار چولی‌بافی برای المان‌های شهری هستند. در همکاری با شهرداری، فعالیت هنرجوها و مددجویان گسترده شده و مشغول بافت آلاچیق و المان‌های شهری با هنر چولی‌بافی هستند.»
عطیوی تنها خواسته زنانی که چولی‌بافی می‌کنند را راه‌اندازی بازارچه دائمی آثار هنری می‌داند: «فعلا که پیگیری‌های ما به نتیجه نرسیده. همان کانکس موقت را هم از ما گرفتند ولی امیدواریم بازاچه‌ای دائمی و شایسته این آثار هنری به زودی راه‌اندازی تا اشتغالزایی برای افراد بیشتری محقق شود.»
برای چولی‌بافی ابتدا شاخه‌های نازک را از درخت بید که اغلب به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمزند، جدا کرده و متناسب با بلندی چوب‌ها از یکدیگر تفکیک شده، سپس شاخ و برگ‌های ریز اطراف ترکه‌ها را می‌برند. گره‌های روی ترکه‌ها را با قیچی می‌زنند و صافش می‌کنند. ترکه‌های انتخاب شده برای کار را مضربی از چهار در نظر گرفته و ترکه‌های چهارتایی را با هم جفت کرده به‌صورت دو دسته عمود بر روی یکدیگر قرار می‌گیرند و بافت آغاز می‌شود. در پایان هم سر ترکه‌های اضافی اطراف چولی که از بافت بیرون قرار گرفته به‌وسیله کارد، برش داده شوند.
بازارچه دائمی در مسیر مشهد
مدیر اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان گرمه به همشهری می‌گوید: «چولی‌بافی که ثبت ملی هم شده‌است، هنری بود که روند باززنده‌سازی را با برنامه‌ریزی طی کرد. بعد از کارآفرینی که این هنر را از استاد فخرانی آموخت، کلاس‌های آموزشی برگزار شد. در میدان شهرستان نیز اسب‌های در حال دویدن با چولی بافی به عنوان نماد تهیه و نصب شد.»
وحید محمودی‌فر ادامه می‌دهد: «در همکاری با شهرداری‌های خراسان شمالی، آلاچیق‌ها و نمادهای شهری با هنر چولی‌بافی به شهرهای دیگر می‌رود.» محمودی‌فر درباره آخرین پیگیری‌ها درباره راه‌اندازی بازارچه دائمی چولی‌بافی می گوید: «برنامه ما این است که در مسیر استان گلستان به سمت مشهد بازارچه دائمی از هنر چولی‌بافی داشته باشیم تا گردشگران با این هنر که برند کیفیت کالا نیز کسب کرده، آشنا شوند.»
چولی‌بافی زنده می‌ماند
قدمت چولی‌بافی در خراسان شمالی به ۵قرن پیش می‌رسد. استاد موسی‌الرضا فخرانی، پیشکسوت یا تنها بازمانده هنر چولی‌بافی در این خطه متولد ۱۳۲۷ است. حدود ۵۰ سالی می‌شود که در پاییز شاخه‌های درخت بید را می‌چیند و با دستان پینه بسته‌اش به سرعت آن ترکه‌ها را از میان هم عبور می‌دهد و ظرفی زیبا می‌سازد که حاصل ذوق و خلاقیت اوست. او می‌گوید: «من با نگاه کردن به دست بزرگترها یاد گرفتم. هیچ وقت هم شاگرد نداشتم تا همین چند سال پیش که یک خانم (وفا عطیوی) برای آموزش پیش من آمد. استعدادش خوب بود و زود یاد گرفت. چولی‌ها بیشتر از ۳۰ سال کار می‌کند و خراب نمی‌شود.» استاد فخرانی که از شهرهای اطراف مشتری داشت، از اینکه تعداد زیادی از افراد حالا این هنر را بلد هستند، خوشحال است و می‌گوید: «فردا روزی که من نبودم، این هنر زنده می‌ماند.»
بیشتر بخوانید:
یک کولبری متفاوت و زنانه + تصاویر
