خبررسانی در جهان آشفته امروز چه وضعیتی دارد؟

جالب است که صدای متفکران و محققان غربی هم درآمده است! آنها به عنوان بنیان‌گذاران دکترین «جریان آزاد اطلاعات» و مدافعان سرسخت آزادی رسانه و مفاهیمی از این دست، هنوز هم معتقدند جریان آزاد اطلاعات، مثل اکسیژن برای دموکراسی است. البته اعتراض امروز و حرف تازه‌شان این است که: «اکسیژن بی‌حساب و کتاب و یا خیلی خالص و کنترل شده، می‌تواند دموکراسی و خود جامعه را از پا دربیاورد!»

صاحب‌نفوذ‌ها
ماجرا از این قرار است که گروهی از متخصصان با مطالعه روی پدیده انتشار افسارگسیخته اطلاعات غلط در فضای رسانه و پس از نظرسنجی از ۴۱۲ محقق دانشگاهی در رشته‌هایی مثل علوم‌اجتماعی، علوم‌انسانی و علوم رایانه‌ای، بزرگ‌ترین تهدید‌ها برای اعتمادپذیری محیط‌های خبری برخط را شناسایی کرده‌اند. آنها معتقدند محیط اطلاعات در «مقطعی حساس» قرار دارد و انتظار دارند وضعیت در آینده بدتر هم بشود. این خبر را «دَن میلمو» روزنامه‌نگار و پژوهشگر حوزه فناوری داده است. او در مقاله‌ای که برای «گاردین» نوشته می‌خواهد بگوید شاید امروز «خبررسانی» در «وضعیت حساس کنونی» به سر می‌برد! 

در برگردانی که «ترجمان» از این مقاله منتشر کرده، آمده است: هیئت بین‌المللی محیط اطلاعات (آی‌پی‌آی‌ای) می‌گوید براساس نظرسنجی، بیشترین نگرانی مربوط به صاحبان سکو‌های رسانه‌های اجتماعی است و دولت‌ها و سیاستمداران داخلی و خارجی در رتبه دوم قرار دارند. فیلیپ هاوُرد، استاد مطالعات اینترنت در دانشگاه آکسفورد هم تأکید می‌کند: «یکی از نگرانی‌ها، نفوذی است که صاحبان سکو‌های رسانه‌های اجتماعی دارند. کنترل آنها بر توزیع محتوا و همچنین سیاست‌های بازبینی‌شان به شکل چشمگیری روی کیفیت و مورد وثوق بودن اطلاعات تأثیرگذار است. قدرت بی‌حدوحصر این نهاد‌ها خطر بزرگی را متوجه محیط جهانی اطلاعات می‌کند».

یافته‌های پژوهشگران همان‌طور که بالاتر گفتیم مبتنی بر پاسخ‌های ۴۱۲ محقق دانشگاهی در رشته‌های مختلف و ساکن ایالات‌متحده و اروپای غربی، چین، هند، نیجریه و برزیل است. «هاوُرد» می‌گوید منظور از اصطلاح «محیط اطلاعات» که در این پژوهش بر آن تأکید شده، سازمان‌ها، محتوا و افرادی هستند که زیربنای «خوراک خبریِ روزانه» میلیون‌ها انسان را تشکیل می‌دهند.

گزارش نهایی این پژوهش، نامی از صاحبان سکو‌های فناوری نمی‌برد، اما هاوُرد که خودش یکی از نویسندگان این گزارش است، می‌گوید مالکیت ایلان‌ماسک بر ایکس (سکویی که پیش‌تر با عنوان توییتر شناخته می‌شد) موجب نگرانی‌هایی، ازجمله گزارش‌هایی درباره تبلیغ بیش‌ازحد توییت‌های خود ماسک، شده است. از طرفی، فرانسیس هوگِن، افشاگری که راز‌های شرکت متای مارک زاکربرگ را برملا می‌کند، مدعی شده است مالک فیس‌بوک و اینستاگرام اولویت کمتری به بازبینی محتوای غیرانگلیسی‌زبان می‌دهد. هاوُرد اضافه می‌کند تیک‌تاک نیز که متعلق به شرکت بایت‌دانس مستقر در پکن است، به یکی از نگرانی‌ها تبدیل شده است، به‌خاطر اینکه قانون‌گذاران دو طرف اقیانوس اطلس [اروپای غربی و آمریکا]ابراز نگرانی کرده‌اند که ممکن است این شرکت در معرض فشار‌های دولت چین باشد.

اوضاع بغرنج‌تر می‌شود
در گزارش این پژوهشگران درباره میزان کنترلی که از سوی مالکان سکو‌های رسانه‌ای اعمال می‌شود آمده: درباره «متا» این قدر می‌دانیم که خودش ادعا می‌کند محتوای فیس‌بوک و اینستاگرام را به بیش از ۷۰ زبان بازبینی می‌کند. «شو زی چو» مدیرعامل «تیک‌تاک» هم سال گذشته ادعا کرده مالک این سکو نماینده چین یا هیچ کشور دیگری نیست. درباره شبکه ایکس فعلاً اطلاعی نداریم و داریم از آنها سؤال می‌کنیم!

به هر حال حدود دو سوم از پاسخ‌دهندگان نظرسنجی انتظار داشتند «محیط اطلاعات» در آینده وضعیت بدتری پیدا کند و باید گفت این نسبت در نظرسنجی قبلی‌ که انجام شده بیش از یک دوم بوده است. سال گذشته «آی‌پی‌آی‌ای» به‌عنوان سازمانی غیردولتی راه‌اندازی شد و دلیل تأسیسش این بود که احساس می‌شد الگوریتم‌های مغرضانه، دست‌کاری‌ها و اطلاعات غلط اینک «تهدیدی جهانی و واقعی» هستند. این گزارش هشدار می‌دهد بسیاری از سیاستمداران از مفاهیمی، چون تئوری توطئه و اطلاعات غلط «استفاده ابزاری» می‌کنند تا به اهداف سیاسی‌شان برسند. این امر درنهایت به ازبین‌رفتن اعتماد به منابع موثق اطلاعات و نهاد‌های دموکراتیک می‌انجامد.

حدود دو سوم از متخصصانی که در این نظرسنجی شرکت کرده‌اند احساس می‌کردند ویدئوها، صداها، تصاویر و متن‌هایی که هوش مصنوعی تولید می‌کند تأثیری منفی روی محیط اطلاعات می‌گذارند و با همین نسبت هم «قطع‌به‌یقین باور داشتند» چنین ابزار‌هایی مسئله اطلاعات غلط را بغرنج‌تر خواهد کرد.

کارزار‌های سواد دیجیتال
در واقع گزارش پژوهشگران می‌خواهد بگوید «ابزار‌های تولیدکننده هوش مصنوعی فرصت تازه‌ای را برای تولید پروپاگاندا در مقیاس بزرگ فراهم کرده‌اند!» در نظرسنجی‌ها بیشترین نگرانی درباره هوش مصنوعی مربوط به ویدئو بود و بعدازآن، صوت. این نظرسنجی نشان می‌داد متخصصان کشور‌های درحال‌توسعه، درمقایسه با متخصصان کشور‌های توسعه‌یافته، نگرانی بیشتری نسبت به تأثیرات مخرب هوش مصنوعی مولد دارند. اکثریت قاطعِ پاسخ‌دهندگان همچنین به جنبه‌های مثبت هوش مصنوعی واقف بودند و «تا حدی امیدوار» بودند که هوش مصنوعی بتواند امکان تشخیص محتوای گمراه‌کننده را فراهم آورد و به روزنامه‌نگاران کمک کند تا بانک‌های اطلاعاتی بزرگ را غربال کنند.

در پاسخ به این پرسش که: «چطور می‌توان مشکلاتی را که در این گزارش مطرح شده حل کرد؟» پژوهشگرانی که مورد سؤال واقع شده بودند سه پیشنهاد را مطرح کردند. نخست اینکه باید هر طور هست بر تعداد رسانه‌های آزاد و مستقل افزود. پیشنهاد دوم این بود که باید کارزار‌های سواد دیجیتال را افزایش داد. به عنوان پیشنهاد سوم، محققان معتقد بودند باید بر «واقعیت‌سنجی» بیشتر تأکید شود و محتوا‌های گمراه‌کننده شناسایی و برچسب‌گذاری شوند.

منبع: روزنامه قدس