آیا واقعا دلیل قطع برق‌ توقف مازوت‌سوزی در نیروگاه ها است؟

به گزارش پارسینه؛ شرکت توانیر شب گذشته با صدور اطلاعیه‌ای تحت عنوان “اطلاعیه شماره یک درخصوص مدیریت انرژی در دوره سرد سال”، اعلام کرد: “به اطلاع هموطنان گرامی می‌رساند با توجه به شروع فصل سرما و افزایش مصرف گاز در بخش خانگی و محدودیت‌ تأمین سوخت گاز نیروگاه‌ها و مطابق تصمیمات اتخاذشده مبنی بر عدم‌مصرف مازوت در برخی از نیروگاه‌ها، ضمن تأکید بر صرفه‌جویی جدی در مصرف گاز و برق، مشترکان محترم می‌توانند جهت اطلاع از برنامه زمان‌بندی اعمال محدودیت برق در بخش خانگی و تجاری به سایت شرکت توزیع نیروی برق مربوطه یا سامانه برق من مراجعه کنند.”

ازاین‌رو، از امروز (20 آبان‌ماه) شاهد اعمال خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده در سراسر کشور هستیم و مردم باید با مراجعه به سایت شرکت‌های توزیع برق شهر خود، از ساعت اعمال خاموشی دوساعته مربوط به خود مطلع شوند.

این تصمیم در پی کاهش سطح ذخایر سوخت مایع نیروگاهی و عدم‌توانایی دولت برای تأمین گازوئیل موردنیاز نیروگاه‌ها گرفته شده است، اما ظاهراً به تصمیم رئیس‌جمهوری‌ برای جلوگیری از مازوت‌سوزی در سه نیروگاه بخاری ربط داده شده است.

چالش اول: ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها

بر اساس اعلام کرامت ویس‌کرمی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، “مجموع سطح ذخیره سوخت مایع در نیروگاه‌ها در ابتدای شهریور سال 1403 نسبت به ابتدای شهریور سال 1402 بالغ بر 36درصد کمتر بود؛ در ابتدای شهریورماه 1403 که شروع استقرار دولت چهاردهم بوده، سطح ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها نسبت به زمان مشابه سال قبل، 43 درصد کمتر و سطح ذخایر مازوت نیروگاه‌ها نسبت به زمان مشابه سال قبل، 23 درصد کمتر بود.”

اگرچه این آمار نشان‌دهنده غفلت و ترک‌فعل مسئولان وزارت نفت در ماه‌های پایانی فعالیت دولت سیزدهم بوده است و نمی‌توان کم‌کاری صورت‌گرفته را توجیه کرد، اما از ابتدای شهریورماه تا نیمه آبان، با وجود رشد نسبی تحویل سوخت مایع به نیروگاه‌ها، مسئولان دولت چهاردهم هم نتوانستند این عقب‌ماندگی را جبران کنند تا جایی که سطح ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها به زیر 40درصد رسید؛ این در شرایطی است که نیمه آبان‌ماه سال قبل، سطح ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها بیش از 80درصد بوده است.

چالش دوم: محدودیت زودهنگام در تخصیص گاز نیروگاه‌ها

یکی از مسائلی که موجب شده است افزایش نسبی عرضه گازوئیل و مازوت روزانه به نیروگاه‌ها (در فاصله اول شهریورماه تا نیمه آبان) به مطلوب شدن ذخایر سوخت نیروگاهی منجر نشود، کاهش پیش‌بینی‌نشده تخصیص گاز به نیروگاه‌ها در نیمه نخست سال و دوماهه پاییز بود؛ به‌طوری که در رخدادی عجیب، برای اولین بار تعمیرات پالایشگاه‌های گازی به‌آبان ماه رسیده است و در روزهای آبان، گاز بسیار کمتری نسبت به آنچه باید به نیروگاه‌ها تخصیص داده می‌شد، تحویل نیروگاه‌ها شده و سوخت مایع بیشتری در نیروگاه‌ها به مصرف رسیده و این مسئله نقش اساسی را در کاهش ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌ها داشت.

چالش سوم: بحث آلودگی هوا و مازوت‌سوزی

شانزدهم آبان‌ماه بود که محمدجعفر قائم‌پناه، معان اجرایی رئیس‌جمهوری اعلام کرد: “پس از بررسی‌ها رئیس جمهور پزشکیان دستور داد که به‌دلیل آلودگی خاص ایجادشده در مناطق اراک، کرج و اصفهان که ناشی از مازوت‌سوزی درحدود 16 میلیون تن است و باعث آلودگی هوا و بیماری می‌شود، مازوت‌سوزی در این سه نیروگاه متوقف شود.”

همین‌طور چهار روز پیش، سخنگوی دولت در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: “«شرط عدالت نیست برای تولید برق، بخشی از جامعه با جان خود هزینه آن را پرداخت کند، از همین رو به‌دستور رئیس جمهور مازوت‌سوزی در سه نیروگاه اراک، کرج و اصفهان که شرایط ویژه‌ای دارند، متوقف می‌شود. می‌توان برای مدت محدودی، «خاموشی منظم» را جایگزین «تولید سم» برای عموم شهروندان کرد.»”

اگرچه بحث اعمال خاموشی‌های سراسری منظم و چرخشی، به بحث عدم مازوت‌سوزی در سه نیروگاه نسبت داده شده است، اما بهتر است با مرور آمار نیروگاه‌های در مدار بهره‌برداری این ادعا را بررسی کنیم.

تولید برق با مازوت در سه نیروگاه مذکور چقدر است؟

از مجموع 143 نیروگاه بزرگ کشور، تنها 16 نیروگاه بخاری امکان مصرف مازوت را دارند که از بین این 16 نیروگاه نیز مخزن سوخت دو نیروگاه بعثت و اصفهان سالها پلمب بوده است.

مصرف مازوت در 14 نیروگاه دیگر در فصول سرد سال به‌خاطر عدم‌تخصیص کافی گاز انجام می‌شود که رئیس‌جمهوری دستور داده در سه نیروگاه اراک (شازند)، کرج (منتظرالقائم) و نیروگاه اصفهان مصرف مازوت متوقف شود.

از سوی دیگر در حدود 130 نیروگاه دیگر که واحدهای سیکل ترکیبی و گازی هستند، اساساً امکان مصرف مازوت از لحاظ فنی وجود ندارد و این واحدها یا باید با سوخت گاز طبیعی به فعالیت تولید برق بپردازند و یا از سوخت گازوئیل به‌عنوان سوخت جایگزین استفاده کنند. سهم نیروگاه‌های گازی و سیکل ترکیبی در تأمین برق فصول سرد، سهمی بسیار بیشتر از نیروگاه‌های بخاری است و توقف مازوت‌سوزی در 3 نیروگاه بخاری اگر حتی منجر به از مدار خارج شدن این نیروگاه‌ها و توقف تولید برق در آنها شود، اگرچه به محدود شدن تأمین برق کشور می‌انجامد، اما نمی‌تواند تولید برق را به‌حدی محدود کند که نیاز به اعمال خاموشی‌های سراسری باشد.

ظرفیت اسمی تولید برق نیروگاه اصفهان 835 مگاوات، ظرفیت اسمی تولید برق نیروگاه شازند اراک 1300 مگاوات و ظرفیت اسمی تولید برق نیروگاه منتظرالقائم کرج 1600 مگاوات است که در مورد نیروگاه منتظرالقائم فقط در 4 واحد بخاری به مجموع ظرفیت اسمی 625 مگاوات در این نیروگاه امکان مصرف مازوت هست و بقیه ظرفیت اسمی این نیروگاه که به واحدهای گازی و سیکل ترکیبی تعلق دارد، امکان مصرف مازوت ندارند، ازاین‌رو توقف فعالیت تولید برق با مازوت در سه‌نیروگاه یادشده، ظرفیت اسمی حدود 2 هزار و 760 مگاوات را از مدار خارج می‌کند که مطمئناً ظرفیت عملی تولید این واحدها با مصرف مازوت به 2000 مگاوات هم نمی‌رسد.

البته ممکن است منظور ریاست‌جمهوری از توقف مازوت‌سوزی در اصفهان، نیروگاه اصفهان (اسلام‌آباد) نباشد، چرا که مخازن مازوت این نیروگاه‌ پلمب است و منظور نیروگاه شهید منتظری اصفهان باشد که در اسفندماه سال گذشته نیز سابقه مصرف سوخت مازوت را داشته است، در این صورت نیز ظرفیت اسمی تولید برق در نیروگاه شهید منتظری 1600 مگاوات است که با این حساب، ظرفیت عملی تولید برق در سه‌نیروگاه به 3000 مگاوات هم نمی‌رسد.

این 2 هزار یا 3 هزار مگاوات توقف تولید برق با مازوت، درحالی است که میزان پیک مصرف برق این روزها حدود 47 هزار مگاوات است، یعنی اگر 2000 یا 3000 مگاوات از برق مصرفی این روزهای کشور را به مصرف مازوت در سه نیروگاه مذکور مرتبط بدانیم، تأمین 44 تا 45 هزار مگاوات دیگر در سایر نیروگاه‌ها در حال انجام است؛ پس به‌هیچ‌وجه منطقی نیست که بپذیریم به‌خاطر از مدار خارج شدن واحدهای مازوت‌سوز این نیروگاه‌ها، نیاز به اعمال خاموشی‌های نوبتی در سراسر کشور باشد.

خالی بودن مخازن گازوئیل نیروگاه‌ها را (که بیش از 60درصد خالی است) می‌توان دلیل اصلی اعمال خاموشی‌های بخش خانگی در پاییز و زمستان امسال دانست و سؤال اینجاست؛ آیا تأمین گازوئیل موردنیاز نیروگاه‌ها برای دولت آن‌چنان غیرممکن بود که تصمیم به قطع برق خانگی گرفته شد؟