فرمانروایی معتادان در این رود دره به پایان رسید | معتادان فرحزاد چگونه جمع آوری شدند؟

همشهری- زینب زینال زاده: دهه ۸۰ بود که به واسطه حضور معتادان متجاهر و وقوع انواع جرم از جمله توزیع مواد مخدر در سطح خرد و کلان و سایر آسیب‌های اجتماعی، رود دره فرحزاد به کانون اصلی آسیب اجتماعی در پایتخت مبدل شد. مسائل و مشکلات آن تنها به موضوع آسیب‌های اجتماعی ختم نشد و رهاسازی زباله‌ها و فاضلاب به داخل رودخانه، معضلات زیست‌محیطی را رقم زد و روده دره فرحزاد به مخوف‌ترین رود دره تهران معروف شد. به‌نحوی‌که نامش لرزه به اندام پایتخت‌نشینان می‌انداخت و ساکنان هم‌جوار از این همسایگی نامیمون ناراضی بودند. مدیریت شهری دوره ششم این موضوع را برنتابید و رهاسازی فرحزاد و پایان‌دادن به فرمانروایی معتادان متجاهر را در اولویت پیگیری قرار گذاشت.

پیچیده‌شدن نسخه آسیب‌دیدگان

اواسط دی سال ۱۴۰۰ بود که با دستور مقامات قضایی و حضور مأموران نیروی انتظامی و عوامل شهرداری تهران، طرح جمع‌آوری معتادان و کارتن‌خواب‌ها در رود دره فرحزاد عملیاتی شد. گرچه چنین طرحی در سال‌های گذشته هم اجرایی شده بود؛ اما به دلیل مقطعی بودن، آسیب‌دیدگان بازهم به رود دره فرحزاد بازگشته بودند. در این دوره مدیریت شهری به‌گونه‌ای عملکرد تا نسخه آسیب‌دیدگان برای همیشه پیچیده شود و دیگر نتوانند به رود دره فرحزاد بازگردند.

انتقال معتادان به مراکز غربالگری

در مرحله اول طرح ضربتی (سال ۱۴۰۰) حدود ۴۰۰ معتاد متجاهر و کارتن‌خواب از رود دره فرحزاد جمع‌آوری شدند. آنها ابتدا بر اساس سن و سلامت و جنسیت، تفکیک و متناسب با شرایطی که داشتند به مراکز غربالگری منتقل شدند. از همان ابتدای اجرای طرح، مدیریت شهری مباحث ترک اعتیاد معتادان و بازگشت آنها به اجتماع را در دستور کار قرارداد تا از این طریق مانع از برگشت آسیب‌دیدگان اجتماعی به رود دره فرحزاد شود.

پاکسازی چهره رود دره فرحزاد

رود دره فرحزاد که در روزگارانی بهترین و خوش‌آب‌وهواترین نقطه تهران محسوب می‌شد، به واسطه حضور معتادان متجاهر و کارتن‌خواب‌ها، چنان چهره زشتی گرفته بود که حتی ساکنان مجاور هم رغبتی برای عبور از چندمتری آن نداشتند. بوی تعفن آن آزاردهنده بود و پایان‌دادن به این وضعیت مطالبه نه‌تنها ساکنان محدوده رود دره فرحزاد بلکه پایتخت‌نشینان بود. چرا که رود دره فرحزاد به یک وصله ناجور برای کلان‌شهر تهران تبدیل شده بود و پاکسازی آن ضرورت داشت.

همراهی معتمدان محلی

پایان‌دادن به تصرف چند دهه معتادان متجاهر و کارتن‌خواب‌ها در رود دره فرحزاد کار آسانی نبود. گرچه نیروی انتظامی و مقامات قضایی در کنار عوامل شهرداری تهران قرار گرفتند؛ اما برای به‌دست‌آوردن نتیجه مطلوب و رهایی همیشگی این رود دره از دست آسیب‌دیدگان اجتماعی، نیاز به ظرفیت مردمی بود. معتمدان محلی پای‌کار آمدند و در جلسات شرکت کردند و به‌عنوان راهبر و راه‌بلد، راهکار ارائه دادند که منتج به نتایج مطلوب شد و چهره فرحزاد به‌طورکلی تغییر کرد.

دره‌ای در مرز دو منطقه

رود دره فرحزاد به لحاظ موقعیت جغرافیایی مرز ۲ منطقه (۲ و ۵) قرار گرفته است. ازاین‌رو لازم بود تا مدیریت شهری هر دو منطقه موضوع را با جدیت پیگیری کنند. ایجاد ظرفیت برای پذیرش آسیب‌دیدگان اجتماعی اعم از معتادان متجاهر و کارتن‌خواب‌ها اولین گامی بود که برداشته شد و ساماندهی گروه هدف در این مراکز، گره مشکلات را باز کرد و طرح جمع‌آوری در مرحله اول (سال ۱۴۰۰) به نحو مطلوبی انجام شد.

پاکسازی کامل دره

طی دهه‌ها، آسیب‌دیدگان اجتماعی قلمرو خود در رود دره فرحزاد را چنان گسترده کرده بودند که اجرای طرح ماه‌ها به طول انجامید. اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت ۱۴۰۱ بود که طرح جمع‌آوری و ساماندهی معتادان متجاهر و کارتن‌خواب‌ها به مرحله پایانی رسید و بنا به اعلام پلیس مبارزه با مواد مخدر، حدود ۱۵۰۰ معتاد متجاهر و ۳۰ فروشنده مواد مخدر و ۶۰ کیلوگرم انواع مواد مخدر از رود دره فرحزاد جمع‌آوری شدند و پاکسازی کامل صورت گرفت.

جمع‌آوری سرپناه‌های پارچه‌ای

آسیب‌دیدگان اجتماعی از هر ابزاری برای ساخت سقف و محل اسکان استفاده کرده بودند. بخش زیادی از سکونتگاهشان پارچه‌ای و سازه‌های ناایمن بود که در راستای طرح ساماندهی معتادان متجاهر، این سرپناه‌ها هم جمع‌آوری شدند. حواشی این سکونتگاه‌ها هم زباله‌های زیادی از جنس پلاستیک جمع‌آوری‌شده بود که به واسطه‌فروش آنها هزینه مواد مخدر را تأمین می‌کردند و در واقع داد و ستاد بین فروشنده و مصرف‌کننده رقم می‌خورد.

پاکسازی غارهای ۵۰ متری

آسیب‌دیدگان اجتماعی و مافیای حامیان آنها، هرگز گمان نمی‌کردند یک روز سلطنتشان در رود دره فرحزاد نابود شد و به خط پایان برسد. چرا که طی سال‌ها حضورشان هر کاری دلشان خواست در این نقطه از تهران انجام دادند. حفر تونل‌های ۵۰ متری در جداره‌های رود دره و مبله کردن آنها نشان می‌داد که قصد داشتند برای همیشه مالکیت خود را در آن تثبیت کنند. تونل‌هایی که به شکل غار بودند و آسیب‌دیدگان برای استعمال مواد مخدر از آنها استفاده می‌کردند، همگی پاکسازی شدند.

جمع‌آوری زباله‌ها و سرنگ‌های رها شده

در کنار ساماندهی معتادان و کارتن‌خواب‌ها، جمع‌آوری زباله‌های رها شده هم در دستور کار قرار گرفت. چرا که به دلیل حضور آسیب‌دیدگان اجتماعی در این دره، پای نیروهای خدمات شهری به آن باز نشده بود و زباله‌ها طی سال‌های زیادی روی‌هم تلنبار و دره به زباله دانی تبدیل شده بود. علاوه‌برآن در جای‌جای این دره سرنگ‌ها رها شده بودند که جمع‌آوری آنها با حضور حدود ۳۰۰ نیروی پاکبان عملیاتی شد و این کار به‌صورت دستی از رود دره خارج شدند.

روشن‌شدن روده دره فرحزاد

غفلت از وضعیت رود دره فرحزاد شاید یکی از دلایل تجمع آسیب‌دیدگان اجتماعی در آن بود. چرا که این رود دره روشنایی کافی نداشت و از سوی دیگر مسیر تردد در آن به‌سختی انجام می‌شد. دو موردی که معتادان متجاهر و کارتن‌خواب‌ها از آنها عبور کردند و موفق شدند سال‌های مدیدی در آن ساکن شوند. با پای‌کار آمدن همه دستگاه‌های مربوطه از جمله نیروی انتظامی و قوه قضاییه و شهرداری، اکنون رود دره از ساکنان آسیب‌دیده پاکسازی شده و به همت شهرداری تهران روشنایی آن تأمین و مسیر تردد شهروندان هموار شده است.

تداوم نظارت در رود دره

جمع‌آوری و ساماندهی آسیب‌دیدگان اجتماعی رود دره فرحزاد به پایان رسیده است؛ اما نظارت شهرداری بر این محور همچنان تداوم دارد. البته در این میان مشارکت مردمی هم ضروری است و شهروندان برای جلوگیری از بازگشت معتادان متجاهر و کارتن‌خواب‌ها به این نقطه از شهر می‌توانند موارد را با سامانه ۱۳۷ مطرح کنند.

منطقه قرمز را به رنگ سفید تبدیل کردیم

محمدامین توکلی‌زاده، معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار تهران

دره فرحزاد یکی از مناطق قرمز و بحرانی شهر تهران در سال‌های گذشته بود و اهالی هم از حضور معتادان و تردد آنها در رنج بودند. برای سفیدکردن این منطقه قرمز، برنامه‌ریزی‌ها در قالب قرارگاه اجتماعی انجام و معتادان متجاهر و کارتن‌خواب‌ها جمع‌آوری شدند. برخی مشمول ماده ۱۶ (پذیرش در کمپ و یاور شهرها) و تعدادی هم در گرم‌خانه‌ها پذیرش شدند. اکنون مخوف‌ترین رود دره تهران به یک مکان امن و آرام برای خانواده‌ها تبدیل شده و با تکمیل سایر فازهای آن قطعاً شاهد یک ظرفیت گردشگری طبیعی در تهران خواهیم بود.

تبدیل کلونی آسیب به تفرجگاه

سید محمد نقیب، مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران:

ساماندهی آسیب‌های اجتماعی رود دره فرحزاد جزو کارهای بزرگ در این دوره از مدیریت شهری بود که می‌توان به‌عنوان افتخار دوره ششم از آن یادکرد. چرا که در یک اقدام جهادی نقطه آسیب به یک تفرجگاه تبدیل شد و این موضوع رضایتمندی شهروندان را به همراه داشت. در واقع جمع‌آوری و ساماندهی آسیب‌دیدگان اجتماعی رود دره فرحزاد در جریان چندین طرح شبانه‌روزی انجام شد و امروز به‌صراحت می‌توان گفت که دیگر خبر از کلونی آسیب در رود دره فرحزاد نیست.

نتایج طرح ساماندهی دره فرحزاد (شروع دی ۱۴۰۰ و پایان اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت ۱۴۰۱)

۴۰۰ معتاد متجاهر و کارتن‌خواب در رود دره فرحزاد جمع‌آوری شدند (سال ۱۴۰۰)

۱۵۰۰ معتاد متجاهر و کارتن‌خواب در روده فرحزاد جمع‌آوری شدند (سال ۱۴۰۱)

۳۰ فروشنده مواد مخدر در رود دره فرحزاد دستگیر شدند (سال ۱۴۰۱)

۶۰ کیلوگرم انواع مواد مخدر در طرح ساماندهی رود دره فرحزاد، کشف شد (سال ۱۴۰۱)

۳۰۰ پاکبان وظیفه جمع‌آوری زباله‌های رود دره فرحزاد را به عهده داشتند

۵۰ متر طول تونل‌هایی بود که آسیب‌دیدگان اجتماعی در جداره رود دره فرحزاد حفر کرده بودند