هشدار جدی وزیر بهداشت / رتبه نخست ایران در مصرف یک نوع دارو

محمدرضا ظفرقندی، در پیامی به مناسبت هفته جهانی آگاه سازی از مقاومت میکروبی، با اشاره به اینکه پدیده مقاومت میکروبی یکی از ۱۰ تهدید اصلی سلامت محسوب می‌شود، حفاظت از اثربخشی داروهای ضدمیکروبی برای نسل آینده را یک وظیفه همگانی عنوان کرد.

مقاومت میکروبی (AMR) در سراسر جهان نه تنها یکی از ۱۰ تهدید اصلی سلامت محسوب شده، بلکه به عنوان تهدیدی جدی برای توسعه پایدار نیز شناخته می‌شود. این پدیده در حال حاضر تبدیل به یک بحران اجتماعی-اقتصادی شده که نه تنها سلامت انسان‌ها در هر گروه سنی و هر منطقه از جهان، بلکه سلامت حیوانات و گیاهان، و نیز سلامت و امنیت غذایی را به شدت تحت تأثیر قرار داده و محیط زیست را به محلی برای ذخیره و انتقال باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک تبدیل خواهد کرد.

پیش بینی می‌شود در فاصله بین سال‌های ۲۰۲۵ و ۲۰۵۰ میلادی، بیش از ۳۹ میلیون مرگ در اثر باکتری‌های مقاوم اتفاق افتد. این رقم با مرگ ۳ انسان در هر دقیقه برابر است. اگر اقدام مؤثری در این زمینه انجام نشود، در دهه آتی، جهان شاهد ۷.۵ درصد کاهش تولیدات دامی، بین یک تا ۳.۴ تریلیون دلار کاهش تولید ناخالص داخلی (GDP) و سقوط ۲۸ میلیون نفر به زیر خط فقر خواهد بود. این در حالی است که مطالعات نشان داده کاهش ۳۰ درصد مصرف داروهای ضدمیکروبی در صنایع دامی منجر به افزایش ۱۴ بیلیون GDP تا سال ۲۰۵۰ خواهد شد.

مقاومت میکروبی عمدتاً در اثر مصرف بیش از حد و یا ناصحیح داروهای ضدمیکروبی توسط انسان و یا در صنایع دامداری-کشاورزی ایجاد می‌شود. کمبود زیرساخت‌های لازم برای پیشگیری از انتقال بیماری‌ها نظیر آب سالم و توالت بهداشتی، پوشش ناکافی واکسیناسیون و نیز محدودیت امکانات پیشگیری از انتقال بیماری در مراکز ارائه دهنده خدمات سلامت، باعث گسترش میکروب‌های مقاوم خواهد شد. گسترش میکروب‌های مقاوم باعث شده بسیاری از داروهای ضدمیکروبی تأثیر خود را از دست بدهند. این در حالی است که تولید یک آنتی بیوتیک جدید به ۱۰ تا ۱۵ سال زمان و بیش از یک میلیارد دلار هزینه نیاز دارد.

اقدام مؤثر در این زمینه جز با رویکرد یکپارچه به سلامت (One Health) در بین سازمان‌های متولی سلامت انسان، حیوان، گیاه و محیط ممکن نخواهد بود. توفیق کشورها در این زمینه نیازمند یک برنامه واحد کشوری با مشارکت کلیه وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط شامل سازمان‌های غیر دولتی و بخش خصوصی خواهد بود. لازم است این سازمان‌ها دست در دست هم، یک برنامه واحد در این زمینه تنظیم نمایند و برای رصد برنامه، نظام مراقبت ادغام یافته در انسان، حیوان و محیط را گسترش دهند. از سوی دیگر با توجه به تأثیر شناخته شده بحران‌ها و بروز حوادث طبیعی در کشور، لازم است موضوع مقاومت میکروبی، پیشگیری و کنترل عفونت‌ها در برنامه‌های تاب آوری مد نظر قرار گیرد.

از بین ۶ منطقه سازمان جهانی بهداشت، منطقه مدیترانه شرقی، و از بین ۶۴ کشور گزارش دهنده به سازمان جهانی بهداشت، جمهوری اسلامی ایران بالاترین میزان مصرف داروهای ضد میکروبی را به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین بهینه سازی مصرف داروهای ضدمیکروبی در کشور یک اولویت خواهد بود.

تلاش‌های فعلی برای مقابله با تهدید فزاینده مقاومت میکروبی کافی نیست. اگر امروز اقدام نکنیم، در آینده جامعه جهانی با عواقب مرگ بارتری مواجه خواهد شد.

از همکارانم در وزارت بهداشت و سایر دست اندرکاران در وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو، وزارت آموزش و پرورش، سازمان دامپزشکی کشور، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان نظام پزشکی، سازمان‌های بیمه گر و سایر ذی نفعان تقاضا دارم ضمن تعهد به اجرای برنامه کشوری مهار مقاومت میکروبی با رویکرد سلامت واحد، حداکثر تلاش خود را در زمینه آموزش و فرهنگ سازی در جمعیت عمومی، ارتقا دانش مبتنی بر شواهد در ارائه دهندگان خدمات سلامت به انسان و دام، تأمین ظرفیت‌های مورد نیاز پیشگیری و کنترل عفونت، بهینه سازی مصرف داروهای ضدمیکروبی در انسان و دام، تقویت مکانیسم‌های پایش روند مقاومت میکروبی درکشور بکار گیرند. حفاظت از اثربخشی داروهای ضدمیکروبی برای نسل آینده یک وظیفه همگانی است.