سه حکایت در باره نخستین مجله ورزشی در تهران | رقابت گردان با آئین ورزش و مجله ورزش

بهنام سلطانی- همشهری آنلاین: حد فاصل سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۰ برخی مجله‌ها یک یا ۲ صفحه را به خبرهای ورزشی اختصاص می‌دادند اما فقدان نشریه‌ای که علاوه بر اخبار، تحلیل‌های تخصصی به مخاطبان ارائه بدهد احساس می‌شد. در چنین حال و هوایی، میر مهدی ورزنده که از او به‌عنوان پدر ورزش‌های مدرن ایران نام می‌برند و پایه‌گذار بسیاری از رشته‌های ورزشی در تهران بود برای انتشار یک مجله تخصصی به صرافت افتاد.

قصه‌های خواندنی‌ تهران را اینجا ببینید

مرحوم ورزنده بر این باور بود که کیفیت مطالب نشریه مورد نظرش باید به گونه‌ای باشد که علاوه بر هواداران معمولی ورزش، مربیان را هم سیراب کند و افراد باتجربه حوزه ورزش با خواندن این مطالب، فوت و فن مربیگری را بیاموزند. انتشار نشریه ورزشی، یکی از ایده‌های بلندپروازانه ورزنده برای همگانی کردن ورزش در پایتخت بود و سرانجام در سال ۱۳۰۱ از تشکیلاتی به نام «شورای عالی معارف» مجوز انتشار یک مجله ورزشی را دریافت کرد. نام این نشریه در هیچ منبع مکتوبی ثبت نشده و حتی یک نسخه از آن در کتابخانه ملی و کتابخانه‌های خصوصی موجود نیست.

حدود ۶ سال بعد از این ماجرا، یک نشریه ورزشی به نام «مجله ورزش» در تهران منتشر شد که دست بر قضا از این نشریه هم نسخه‌ای باقی نمانده اما نام آن در «فهرست مطبوعات ایران» دیده می‌شود. سید فرید قاسمی، محقق و پژوهشگر تاریخ مطبوعات ایران بر این باور است که «مجله ورزش» همان نشریه متعلق به میرمهدی ورزنده است که بنا به دلایلی انتشار آن از سال ۱۳۰۱ به سال ۱۳۰۷ موکول شده است.

ماجرای انتشار نخستین نشریه تخصصی ورزش در تهران به همین‌جا ختم نمی‌شود و برخی منابع از «آئین ورزش» که سال ۱۳۱۴ به سردبیری ناظرزاده کرمانی و با هزینه باشگاه شعاع منتشر شد به عنوان نخستین مجله ورزشی پایتخت نام می برند. ابراهیم افشار، روزنامه‌نگار و تاریخ نگار ورزشی اطلاعات تازه‌ای درباره انتشار نخستین نشریه تخصصی ورزش در تهران ارائه می‌دهد: «قبل از انتشار مجله ورزش، نشریه دیگری به نام «گردان» در سال ۱۳۰۱ منتشر شده که نخستین نشریه تخصصی ورزش به شمار می‌رود. از این نشریه هیچ نسخه‌ای آرشیو نشده و نسخه‌های قدیمی آن در کتابخانه‌های معتبر هم موجود نیست.»

«نشریه تخصصی ورزش» به نشریاتی گفته می‌شود که بیش از ۸۰‌درصد مطالب آنها در همه شماره‌ها به یک رشته ورزشی خاص تعلق داشته باشد یا به لحاظ موضوع و محتوا جنبه‌ای خاص از ورزش را مورد واکاوی قرار بدهد. با این تعاریف باید از «گردان» که ساختمان آن حوالی میدان فردوسی تهران بوده به‌عنوان نخستین نشریه تخصصی ورزش در پایتخت نام ببریم.