اولین سفر خارجی رئیس جمهور کشورمان به عراق روز گذشته به پایان رسید. انتخاب عراق به عنوان نخستین مقصد رئیس دولت جدید، انتخابی نمادین و دارای پیام بود. عراق همسایه ما و مناسبات با آن همیشه در تاریخ دو کشور پراهمیت بوده است. این اهمیت در دو دهه گذشته در ابعاد مختلف مضاعف شده است. مناسبات دو کشور در سطح سیاسی در همه این سال‌ها بسیار نزدیک و دوستانه بوده است و انتخاب عراق به عنوان مقصد نخستین سفر، ارسال پیام اطمینان بخش تهران به بغداد مبنی بر استمرار سیاست دولت پیشین است. به نظر می‌رسد سفر رئیس جمهور به اقلیم کردستان عراق و همچنین بصره، تأکیدی مضاعف بر تلاش تهران برای تقویت بیش از پیش روابط در همه ابعاد و سایر بخش‌ها – نه فقط دولت مرکزی – به خصوص حوزه‌های اقتصادی است.
در چارچوب این سفر، حضور آقای پزشکیان در اربیل و سلیمانیه نخستین سفر رسمی یک رئیس جمهور ایران به منطقه شمال عراق است. مناسبات تهران و اقلیم با این که عموما مناسبات حسنه‌ای بوده است، اما مسائل امنیتی همیشه آثار خود را بر این روابط به جای گذاشته است. فارغ از موضوع همه پرسی جنجالی جدایی اقلیم از عراق در سال ۲۰۱۷ که برای مدت‌ها سایه خود را بر روابط تهران با اقلیم بر جای گذاشت، دو موضوع حضور گروه‌های تروریستی تجزیه طلب کرد ایرانی و حضور عوامل امنیتی رژیم صهیونیستی در اقلیم، همیشه مورد نارضایتی و نگرانی تهران بوده و این دو عامل نقش مهمی در بروز تنش‌ها در روابط با کرد‌های عراق داشته است.
حضور سنگین تروریست‌های تجزیه طلب در اقلیم و میزبانی از آنها در سال‌های اخیر منجر به ناامنی‌های گسترده در مناطق شمال غربی کشورمان و حملات تروریستی این گروه‌ها به خاک ایران شده بود. موضوعی که منجر به اقدام عملی ایران در بمباران آن مناطق می‌شد. امضای توافق نامه امنیتی تهران و بغداد در اسفند ۱۴۰۱ در راستای رفع دغدغه‌های امنیتی تهران نسبت به گروه‌های تجزیه طلب بوده است، اما استمرار حملات آن گروه‌ها نشان می‌داد تمایل جدی از سوی اربیل برای رفع نگرانی تهران وجود ندارد. ضرب الاجل شدید شهریور سال گذشته ایران، هرچند منجر به برخی اقدامات از سوی بغداد و اربیل گردید، اما موضوع این است که هنوز بند‌های این توافق نامه به صورت کامل اجرا نشده است. بسته شدن تعدادی از مقر‌های گروه تروریستی کومله و انتقال آن به نقطه‌ای دورتر و تحویل یک عنصر تجزیه طلب به ایران، تنها چند روز قبل از سفر رئیس جمهور به عراق نشان می‌دهد که اجرای توافق نامه امنیتی هنوز به طور کامل تحقق نیافته و این گونه اقدام‌ها می‌توانست زودتر رخ دهد و همچنان تعلل‌هایی صورت می‌گیرد. به هر صورت این رفتار اربیل، به مثابه حسن نیت در قبال تهران و سفر رئیس جمهور به اقلیم درنظر گرفته شد. سفری که نخستین حضور یک رئیس جمهور در منطقه شمال عراق بوده و برای کرد‌ها بسیار حائز اهمیت است.
واقعیت این است که تقویت مناسبات اقلیم و تهران، برای دوطرف منافع مهمی خواهد داشت. اقلیم باید تلاش کند تا سوء تفاهم‌ها و نگرانی‌های امنیتی تهران را با جدیت حل و فصل کند. این موضوع می‌تواند آثار خود را بر گسترش مناسبات اقتصادی و تجاری دو طرف نیز بگذارد. ایران به دنبال گسترش حجم تجارت خود با عراق و عبور آن به بیش از سطح قفل شده ۱۲ میلیارد دلار است. هر چند عوامل متعدد و بعضا غیرارادی و خارجی در خصوص عوامل تحقق این هدف وجود دارد، اما برنامه ریزی جدی در تهران باید مورد توجه قرار گیرد. کرد‌ها نیز به دلیل شرایط اقتصادی نامطلوب در اقلیم، از گسترش تجارت استقبال می‌کنند.
علاوه بر حضور تاریخی رئیس جمهور در اربیل و سلیمانیه، دیپلماسی زبان آقای پزشکیان و سخن گفتن وی به زبان کردی از جمله موضوعات جالب این سفر بوده است. شاید این موضوع به تنهایی در مناسبات دو طرفه تعیین کننده نباشد، اما ارسال پیام دوستی دولت جدید، به شیوه‌ای جدید و مطبوع برای طرف مقابل بوده است.
در سایه اختلافات شدید احزاب کرد عراقی با یکدیگر (اتحادیه میهنی و پارتی)، حضور پررنگ‌تر ایران در اقلیم که می‌تواند از دستاورد‌های این سفر باشد، نقش ایران را به عنوان یک میانجی قابل قبول برای دو حزب کردی تثبیت می‌کند و چنین نقش‌هایی، به تقویت بیشتر جایگاه تهران در اقلیم و بازیگری جدی‌تر آن کمک خواهد کرد.
منبع: ایسنا
